Stwierdzamy, że ruch ludowy ma szanse zaciążenia na szalach państwa i nie tylko ma szanse, ale przede wszystkim to jest jego podstawowym obowiązkiem. Ale jakżeż ruch ludowy może przeciwstawić się innym kierunkom, które przychodzą do walki uzbrojone w program głęboko i wszechstronnie opracowany w osobnych dziełach naukowych. Cóż my możemy przeciwstawić pod tym względem komunizmowi czy nacjonalizmowi? Tamte kierunki wychowują swoich ludzi na bogatej literaturze, a my zawsze w koło powtarzamy, że chłop powinien rządzić państwem, bo stanowi większość, chłop potęgą jest i basta, siła leży w ludzie... i na tym koniec. A gdy chodzi o odpowiedź na jakieś zasadnicze pytanie, wykręcamy się ogólnymi formułkami, dostosowywanymi do danej sytuacji, które następnie mają usprawiedliwić naszą działalność. Ruch ludowy bez naukowego opracowania swych podstaw nie osiągnie tego, do czego dąży. Czas więc najwyższy podjąć pracę w tym kierunku. Obowiązek ten spoczywa przede wszystkim na nas młodych. Trud ten nie może spocząć na barkach jednostki, lecz musi to być wysiłek zbiorowy. Agraryzm czeka na swojego Marksa, chociażby w postaci zbiorowej. Byłoby dobrze, aby dla tych celów stworzyć jakąś odrębną instytucję, która by koordynowała wysiłki w tym kierunku. Czytaj dalej →
Główne zasady ogólnospołecznego programu ujmiemy zgodnie z zasadami agraryzmu następująco: 1. Uspołecznienie głównych ośrodków produkcji, to znaczy kopalni, hut, fabryk i zakładów przemysłowych, tym samym zlikwidowanie karteli i syndykatów, wielkich magnatów przemysłowych oraz wygórowanie opłacanego wyższego personelu urzędniczo-technicznego tych ośrodków przemysłowych. 2. Uspołecznienie kapitałów – to znaczy ograniczenie działalności banków prywatnych i takichże instytucji kredytowych, stworzenie w to miejsce publicznych organizacji kredytowych, działających na zasadach spółdzielczych, w ramach samorządów gospodarczych i terytorialnych. 3. Ochrona pracy i twórczości – celowo i należycie ujęte ubezpieczenie społeczne dla rzesz robotniczych i pracowników umysłowych; zabezpieczenie pracy rzeszom robotniczym w okresie najbliższych lat reorganizacji państwa przez podjęcie wielkich robót publicznych (regulacja rzek, osuszenie Polesia itp.). Czytaj dalej →
Ludowcy z Królestwa, jako ludzie, których idealizm ideowy doskonale się godzi ze zdrowym chłopskim rozumem, nie czekając na sprzyjające warunki do szerszej akcji społeczno-politycznej, podejmują wszędzie po wsiach zadania ekonomiczno-społeczne, kulturalne, oświatowe, które i w obecnych opłakanych warunkach, przy wytężonej a wytrwałej woli są możliwe nawet u nas do zrealizowania. I oto w chwili, gdy warstwy górne, inteligencja miejska i robotnik miejski przeżywają okres apatii, chłop polski, skupiony pod sztandarem sprawy ludowej, organizuje się, tworzy setki potrzebnych mu instytucji i dochodzi do wpływu tak znacznego przez te instytucje swoje, pisma i szkoły dla młodzieży dorosłej, że poczyna rzucać ważkie słowo swej opinii i czynu wszędzie tam, gdzie dotąd umiał tylko potulnie słuchać i pełnić słowa komendy narzuconej mu z góry przez tych, co jeno z interesu materialnego lub partyjnego na przewodników mu się narzucili. I wpływ tych światlejszych, świadomych dobrze swego celu chłopów, na zebraniach kółek, spółek, kooperatyw, na zebraniach gminnych, posiedzeniach zarządów parafialnych zaczyna być tak mocny, że bije w oczy oślepiającym światłem, nieraz brutalnie jaskrawym, tych odwiecznych oświecicieli ludu. Odwaga cywilna nowych ludzi spod strzech, ich krytycyzm prosto a dosadnie wyrażony, ich wytrwałe dążenie do raz postawionego celu, poczyna niepokoić tych, którzy dotąd żyli błogo i zacisznie wśród ludu i z ludu, nie licząc się ani z jego opinią, ani z nowymi jego potrzebami, kierując ciemnymi, bezkrytycznymi masami leniwą dłonią, jak sternicy łodzią po spokojnej wodzie płynący. Czytaj dalej →
Spółdzielczość jest organizacją ludzi biednych i gospodarczo słabych, którzy na drodze wzajemnej pomocy, wspólnym zbiorowym wysiłkiem pragną osiągnąć poprawę swojego bytu. W dzisiejszym ustroju kapitalistycznym wielkie ośrodki gospodarcze, duże przedsiębiorstwa – a tym bardziej ich zmowy i porozumienia – osiągają zdecydowaną przewagę nad olbrzymią masą drobnych warsztatów rolnych, narzucając im ceny, wyzyskując je tą drogą w dotkliwy sposób. Warstwa chłopska organizacyjnie nie jest przygotowana do świadomego przeciwstawienia się innym ugrupowaniom zawodowym i różnym kapitalistycznym machinacjom. W tym leży jedno z bardzo poważnych źródeł chłopskiej nędzy. Czytaj dalej →
Naszymi hasłami, które rozbrzmiewać winny na wszystkich wiecach i zgromadzeniach, na wszystkich posiedzeniach, we wszystkich pismach i odezwach są: 1) Niepodległa, zjednoczona Polska Republika Ludowa z własnym wybrzeżem morskim. 2) Nie chcemy monarchy ani króla, ale prezydenta Republiki Polskiej! 3) Sejm ludowy, wybrany na podstawie równych, powszechnych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych wyborów. 4) Sejm ludowy załatwi wszystkie sprawy ludowe! 5) Reforma rolna, która da chłopom ziemię obszarniczą, pozostawiając obszarnikom najwyżej 300 morgów. 6) Upaństwowienie wszystkich lasów, kopalń, kolei i dróg. 7) Państwowe zabezpieczenie bytu służby dworskiej, nim ona dostanie rozparcelowaną ziemię. 8) Powszechne, przymusowe i bezpłatne nauczanie i załatwienie żądań nauczycielstwa ludowego. 9) Odbudowa kraju, rolnictwa i przemysłu za pieniądze tych, którzy kraj zrujnowali. 10) Armia ludowa dla obrony ojczyzny, z wykluczeniem wszelkiego ucisku i szykan militarnych. Czytaj dalej →
Wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej bez odszkodowania jest tylko częściową naprawą wiekowej niesprawiedliwości i leży w interesie największego dobra państwowego. Wprawdzie ustawą taką nie zadowoli państwo kilku tysięcy zdegenerowanych pasożytów, ale w zamian za to zyska ogromny kapitał – kilka milionów ludzi poczuje się obywatelami, kilka milionów obywateli zwiąże się z ideą państwową węzłem nierozerwalnym. Miliony ludzi, którzy dziś uważają się za niepotrzebnych, poczują swoją godność i wartość w budownictwie wielkiego gmachu państwowego. Ilość biernych obywateli, czekających tylko pomocy państwa, zmniejszy się bardzo znacznie na rzecz obywateli pracujących twórczo. Wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej bez wynagrodzenia leży w pierwszym rzędzie w interesie państwa, a potem dopiero w interesie chłopów. Domagać się wywłaszczenia panów z wielkich obszarów ziemi bez wynagrodzenia, to znaczy domagać się sprawiedliwości. Czytaj dalej →
Od szeregu miesięcy lud polski, chłopski i robotniczy domagał się mocnym głosem: niech to państwo, którego niepodległość myśmy krwią swoją zdobyli, a zabezpieczać ją życiem własnym nadal jesteśmy gotowi – niech to państwo ma ustrój oparty na sejmie jednoizbowym. Niech nasi przedstawiciele dzierżą w nim ster zbiorowego życia bez żadnych ograniczeń. PRECZ Z SENATEM! Jakie więc stać się to mogło, iż wbrew oczywistej woli większości narodu w Sejmie uchwalono, że w Polsce ma być Senat? Stało się to dlatego, iż lud polski przygnębiony długoletnią niewolą, niedoświadczony w walce politycznej, otumaniony pięknymi hasłami „Bóg i Ojczyzna”, wysłał do owego pierwszego Sejmu w Warszawie zbyt wiele takich spośród siebie, którzy jeno biernym i nieświadomym są narzędziem pańskiej polityki. Czytaj dalej →
Lud wiejski jest już faktycznie podwaliną, a nie mniej być powinien głównym gospodarzem dzisiejszych państw narodowych. Atoli demokracja chłopska stanowisko to dopiero zdobywa. A przede wszystkim sposobi się do tej roli przez przygotowawcze prace społeczno-gospodarcze i oświatowo-kulturalne, związane z odrodzeniem i rozwojem wsi. Przejawem tej pracy są liczne organizacje ludowe, przez które demokracja ludu wiejskiego potężnieje i przygotowuje się do przodującej roli w społeczeństwie. Niepoślednie miejsce między tymi organizacjami zajmuje ruch dorastającej młodzieży wiejskiej. Rozwija się on świetnie, zwłaszcza w ostatnich latach, wszędzie, gdzie dojrzewa samodzielny ruch ludowy. Przykładem niechaj będą znowu kraje słowiańskie. Czytaj dalej →
Jakież są najbliższe żądania masy chłopskiej, aby przy nich mogła się skupić i mogła mieć swój własny głos i decyzję? Pierwsze to taka przebudowa stosunków, aby praca chłopska przestała być źródłem dochodu kapitalisty, a drugie – to oddanie ziemi tym, którzy na niej pracują, łakną jej, którzy nie mają warsztatu pracy lub mają za szczupły. Sposoby realizowania tych żądań – jak wyżej wskazywałem – są narzucane przez świat kapitalistyczno-faszystowski. I oto w tym właśnie momencie może być mowa o reformie rolnej bez odszkodowania. W żadnym innym. I dlatego zagadnienie reformy rolnej bez odszkodowania jest zagadnieniem koniunkturalnym, rozstrzyganym w walce sił społecznych, a nie „gabinetowym”, roztrząsanym przy biurku. Oczywista, w tych warunkach zbędnym jest mówić o kwestii finansowania reformy rolnej, o argumentach natury gospodarczej, o stronie technicznej wykonania, o „etyce chrześcijańskiej” itp. O tym wszystkim decydowałby nowy układ sił i warunków, trudnych do przewidzenia. Czytaj dalej →
Był to w dziejach naszego kraju prawdziwy fenomen. W szczytowym okresie liczył ok. 100 tys. członków. Skupiał najbardziej zaangażowaną w życie publiczne młodzież spoza dużych i średnich miast. Jako jedyna w Polsce tak duża inicjatywa dopracował się własnej, oryginalnej ideologii, nie zapożyczonej z Zachodu lub Wschodu. Jej przedsięwzięcia praktyczne – kulturalne, społeczne, spółdzielcze – można liczyć w tysiącach. A wszystko to zostało dokonane nader skromnymi środkami, na bardzo trudnym terenie zacofanej i biednej wsi polskiej. Czytaj dalej →
Polska Partia Socjalistyczna idzie do mas wyborczych na wsi i w mieście z dużym zasobem pracy i jednością całego klubu poselskiego. Przy wyborach 1922 roku ludność wsi i miast wybrała 41 posłów i 8 senatorów z listy Polskiej Partii Socjalistycznej, i ta sama liczba posłów utrzymała się przez 5 lat, do dnia dzisiejszego. Jakże inaczej jest we wszystkich innych klubach poselskich i senackich, gdzie następowały ciągłe rozłamy i posłowie i senatorowie wędrowali jak po karczmach zajezdnych z jednego stronnictwa do drugiego. Pragnęliśmy bardzo, żeby było jedno lewicowe stronnictwo chłopskie na wsi. Ala nie naszą jest winą, że z „Wyzwolenia” wystąpiło Stronnictwo Chłopskie, które nie różni się niczym od „Wyzwolenia”. A jednak zwolennicy p. Dąbskiego rozbili „Wyzwolenie” i stworzyli drugie stronnictwo. Czytaj dalej →
Ta bieda wszelka, którą nam rok ubiegły zostawił, jednej nie przyćmi nam radości – żeśmy już narodem wolnym. Czarne wstecznictwo jeszcze sobie hula i myśli, że zbuduje sobie pałace władania... W niepodległej Polsce może być bieda i może być bezład i niesprawiedliwość w panowaniu księżo-pańskim i ich systemu policyjnego, ale w niepodległej Polsce my lud z tym wszystkim damy sobie radę. Tylko „nie traćcie nadziei”, tylko wiary w zwycięstwo nasze ludowe nie traćmy, tylko się organizujmy i oświecajmy, a świadomi bądźmy: że do ziemi tej i do praw w narodzie lud ma prawo i jego one są i będą... Czytaj dalej →
Wystąpienie fornali znalazło głębokie zrozumienie i poparcie gospodarzy. Wieś tamtejsza jest bowiem całkowicie sproletaryzowana. Na dwóch morgach siedzi nierzadko rodzina złożona z kilkunastu osób. Dawniej, w czasach przedkryzysowych, przyrost ludności znajdował ujście w emigracji, w wędrówkach do miast. Dostatniejsi gospodarze posyłali swe dzieci do gimnazjów tak licznie niegdyś rozsianych w tej części kraju. Dziś to wszystko należy do przeszłości. Surowa rzeczywistość tym ludziom raczej spokojnym, konserwatywnym, miłującym tradycję dyktuje marzenia rozstrzygnięć ostatecznych radykalnych. Tak dalej być nie może – oto głębokie przeświadczenie ludu zarówno z chat, jak i z czworaków fornalskich. Czytaj dalej →
Żądamy wywłaszczenia obszarów dworskich bez zapłaty i bez odszkodowania. Godzimy się tylko na dostarczenie wywłaszczonym obszarnikom pensji na pewien czas, aż się nauczą pracować, tudzież na koszta nauki szkolnej ich dzieci. Zapłata za ziemię obszarnikom się nie należy, albowiem najpierw oni w dawnych latach albo za darmo tę ziemię posiedli, albo chłopom wydarli. Następnie chłopi swą pracą na łanach dworskich albo zupełnie bezpłatną za pańszczyzny, albo nisko płatną po zniesieniu pańszczyzny, rzeczywiście wartość owej ziemi już dworom odrobili. Więc dość już zabrali i po sprawiedliwości nie należy się im zapłata. Otrzymają zresztą kawał ziemi na równi z chłopami, więc mogą pracować i zarabiać na życie tak, jak wszyscy inni. Chłopi zapłacą za przydzielone im grunta chętnie w miarę możności, ale do Kasy Państwowej na potrzeby państwa, a nie obszarnikom na zbytki. Państwo nasze potrzebuje teraz i będzie potrzebować wielkich sum na urządzenie państwowe, na budową kolei, dróg lądowych i wodnych, na inwalidów, na odbudowę gospodarstw i fabryk zniszczonych przez wojnę, na spłatę długów itd. Czytaj dalej →
Obszarników, kapitalistów, bankierów i wielkich kupców Stronnictwo Chłopskie uważa za przeciwników chłopa, tak w dziedzinie politycznej, jak i gospodarczej. Toteż walkę polityczną i gospodarczą z obszarnikami, kapitalistami, bankierami i wielkimi kupcami Stronnictwo uważa za jeden z głównych swych celów. Z tymi zaś, którzy pracują jako robotnicy, rzemieślnicy i inteligencja pracująca, Stronnictwo Chłopskie starać się będzie żyć w przyjaźni i porozumieniu. Uważając klasę robotniczą i postępową inteligencję pracującą za nasz bratni obóz pracy, Stronnictwo Chłopskie dążyć będzie do tego, aby rządy w Polsce opierały się nie tylko wyłącznie na klasie chłopskiej, ale także i na klasie robotniczej oraz inteligencji pracującej. W walce z obszarnikami i kapitalistami o rządy Stronnictwo Chłopskie chce z klasą robotniczą i postępową inteligencją pracującą utrzymać wspólny front dla szybkiego osiągnięcia zwycięstwa. Czytaj dalej →
Konstytucja obecna kwestionuje bezpłatność szkolnictwa powszechnego, co uderza przede wszystkim w masy ludowe. Nowy ustrój szkolnictwa krzywdzi najbardziej tych, którzy bronić się nie mogą. Ustrój przewiduje obniżenie poziomu szkolnictwa powszechnego przez wprowadzenie na wieś zamiast 7-klasowej pełnej szkoły powszechnej – szkołę 4-klasową, tzw. pierwszego stopnia, w której dzieci mają przesiedzieć 7 lat, przy czym zdolniejsze zniechęcą się do nauki. Po ukończeniu szkoły pierwszego stopnia młodzież wiejska do żadnej szkoły zawodowej ani gimnazjalnej dostępu nie ma, gdyż tam wymagane jest ukończenie szkoły powszechnej 2 stopnia. Ustrój przewiduje dla dzieci wsi specjalne szkoły zawodowe 2-letnie, np. szkoła niższa zawodowa rolnicza 2-letnia ma przygotowywać ekonomów dla dworów, a żeńska – gospodynie dworskie i księże. Czytaj dalej →
W prasie polskiej bodajże „Wici” pierwsze nazwały obecny ustrój sowiecki czerwonym faszyzmem. Nazwa ta trafnie określa istotę rzeczy. Bo rzeczywiście, w metodach rządzenia „dyktatura proletariatu” niczym się nie różni od dyktatury hitleryzmu i faszyzmu włoskiego. Jak w państwach totalno-faszystowskich, tak i w Sowietach człowiek-obywatel jest zdeptany. Każdy niezależny odruch i wszelka myśl swobodniejsza w zarodku jest duszona. Władza nie uznaje żadnej krytyki. Przekonali się o tym ostatnio i komuniści polscy, przebywający w Rosji, na czele ze znanym pisarzem Jasieńskim, którzy za nie dość lojalną postawę wobec reżimu ulegli „czystce”. Czytaj dalej →
Na tym tle dopiero możemy zrozumieć rolę świadków świadczących o niewinie – świadków ze świata najwyższej nauki, sądownictwa i świadków posiadających olbrzymie doświadczenie polityczne. Dowodzili oni, że nic by nie było, co by mogło wybiegać poza ramy prawa i Konstytucji formalnie obowiązującej. W najlepszym dla opozycji wypadku – opozycja mogła zdobyć większość parlamentarną i objąć rządy w swoje ręce, zaś obóz rządzący przejść musiałby wtedy do opozycji – co jest rzeczą naturalną w republikach. Wyrazem tego jest republikańska Francja i monarchiczno-konstytucyjna Anglia. Z wyjątkiem tych tylko republik i konstytucyjnych monarchii, w których istnieją dyktatury klik lub partii, jak np. w Rosji bolszewickiej i we Włoszech faszystowskich. Wobec tego i rola sądu była niezwykła. Sąd miał raczej zawyrokować, na pograniczu jakiego ustroju Polska się znajduje. Czy staje w rządzie demokracji – czy dyktatur, które nie znoszą żadnej opozycji, żadnych sprzeciwów – a jeśli takowe istnieją, siłą fizyczną ich łamią. Sąd miał zawyrokować o faktycznym stanie rzeczy w Polsce. Czytaj dalej →
My, lud, byliśmy i jesteśmy ograbieni przez rząd carski, jako naród podbity, stokroć więcej niż rdzenni Rosjanie. Podatki są u nas znacznie większe, a za nie mamy na karku 300-tysięczną armię, tysiące Kozaków, żandarmów, policji i szpiegów, którzy nas gnębią, mordują i różnymi sposobami ze skóry obdzierają. Mamy za to okropną nędzę ludu, mamy ciemnotę, bo z górą 80 na 100 ludzi nie umie nawet czytać. Poza tym nie widzimy i nie mamy za naszą krwawicę nic. I dlatego my, Polski Związek Ludowy, z całą gotowością poprzemy walkę, wypowiedzianą w powyższym manifeście ludowym, i raz jeszcze wzywamy cały lud polski do zupełnej przeciw skarbowi i całemu rządowi carskiemu zmowy i walki z nim na śmierć i życie. Dotąd carowie pisali manifesty, narzucając ludom swą wolę. Teraz lud ogłasza carowi swą wolę. Czytaj dalej →
Przez wywłaszczenie masy pracujące zdobędą majątek, wartości gospodarcze, kapitał i dopiero wtedy będą mogły zorganizować potężne spółdzielnie. Dzisiejsze spółdzielnie, jakie istnieją i jakie jeszcze w ustroju kapitalistycznym powstaną, są konieczne, ponieważ w tym ciężkim okresie przejściowym u schyłku kapitalizmu chronią od głodu i krańcowego wyzysku chłopów i robotników (spółdzielnie rolnicze, spółdzielnie spożywców). Muszą istnieć i powstawać nowe, aby zaprawiać ludzi do społecznej gospodarki i wzniecać poczucie braterstwa i siły wśród ludzi pracujących, ale bez wywłaszczenia obszarników i kapitalistów nie zmienimy gospodarczego oblicza państwa, nie osiągniemy i politycznej demokracji. Nie zmienimy tego, choćby nawet hrabia Potocki odstawiał wszystko mleko do spółdzielni mleczarskiej, choćby dziedzic był prezesem kasy Stefczyka, choćby minister wydał rozporządzenie o propagowaniu i zakładaniu spółdzielni przez wszystkich starostów. Czytaj dalej →
