Uchwały II Kongresu Związków Zawodowych w Polsce

[1922]

Organizacja

Pierwszy Kongres Związków Zawodowych wyraził przekonanie, że formy ruchu zawodowego przystosowane być muszą do własnych metod walki i do form organizacyjnych i metod walki przeciwników klasowych. W obecnej też chwili wzmożonego ataku przedsiębiorców i wzmocnienia ich organizacji – Kongres oświadcza, że każde rozdrobnienie i osłabienie sił proletariatu, przez tworzenie lub tolerowanie drobnych organizacji zawodowych, może być powodem niepowetowanych klęsk dla całego proletariatu.

W przeświadczeniu tego II Kongres Związków Zawodowych w Polsce uchwala:

a) Komisja Centralna Związków Zawodowych może uznać i przyjąć w skład Związku Stowarzyszeń jedynie organizacje zawodowe scentralizowane i obejmujące robotników według gałęzi przemysłu.

b) Wszystkie organizacje wyznające zasady walki klasowej winny być rozwiązane i połączone w centralnych Związkach Zawodowych, których naczelnym organem jest Komisja Centralna Związków Zawodowych w Warszawie.

c) Wszelkie wyżej wymienione organizacje zawodowe robotników, które z jakichkolwiek przyczyn nie zechcą zastosować się do powyższych postanowień, uważane będą za wrogie dla interesów klasy robotniczej i jako takie muszą być zwalczane.

d) Doświadczenia i przykłady ostatnich walk z kapitalizmem i reakcją burżuazyjną wskazały dobitnie, że nieodzownym warunkiem powodzenia każdej akcji są fundusze pomocy dla walczącego proletariatu. W poczuciu tej konieczności Kongres zobowiązuje wszystkie Związki Centralne, aby natychmiast przystąpiły do utworzenia odrębnych funduszów walki, które będą przeznaczane na cele pomocy podczas strajków, dla ofiar prześladowań i terroru.

e) Kongres uchwala utworzenie ,,funduszu solidarności” przy Komisji Centralnej Związku Stowarzyszeń Zawodowych, który będzie służył dla zasilenia i podtrzymania zorganizowanych robotników przy dłużej trwających lokautach i strajkach. Na fundusz ten składają Związki Zawodowe odrębną składkę, której wysokość oznaczy każdorazowy Kongres. Pierwszy raz zaś wysokość jej ustanowi KCZZ.

f) Kongres podkreśla z naciskiem, że cały ciężar pomocy dla robotników dotkniętych brakiem pracy, winien być ponoszony przez społeczeństwo z funduszów bądź to państwowych, krajowych czy gminnych. W niczym nie ustępując z tego zasadniczego stanowiska aż do wywalczenia państwowego ubezpieczenia od bezrobocia, Kongres uważa za rzecz niezbędną w chwili obecnej wprowadzenie w Związkach Zawodowych funduszów na wypadek udzielenia pomocy w razie bezrobocia, podróży i na wypadek ciężkiego położenia materialnego członków, uważając je za jeden ze środków wzmocnienia w walce ekonomicznej.

Wreszcie Kongres podkreśla z całą stanowczością, iż doświadczenie wszystkich związków wykazuje, że akcje zarobkowe, które nie zostały odpowiednio zorganizowane, przygotowane i rozpoczęte w stosownym czasie, coraz częściej kończą się niepowodzeniem. Kongres zwraca się więc do wszystkich związków, aby te ściśle rozważały warunki każdej akcji, zmierzającej do poprawy płac i warunków pracy i nie dopuszczały do przedkładania przedsiębiorcom żądań, które nie uzyskały aprobaty powołanych do tego ciał związkowych.

Kongres zwraca się z gorącym apelem do wszystkich mężów zaufania i zorganizowanych członków, aby wpływali na niezorganizowane masy proletariatu w kierunku wstępowania do klasowych Związków Zawodowych i tym sposobem spotęgowali siły bojowe proletariatu i utworzyli nieprzezwyciężony jednolity front w walce z wyzyskiem i z oligarchią kapitalistyczno-reakcyjną.

Równocześnie Kongres przestrzega przed organizacjami utworzonymi przez wrogów klasy pracującej, do których werbowani są na przywódców świadomi szkodnicy robotników, a rekrutujący się z elementów robotniczych, nie cofający się przed najnikczemniejszą zdradą swych towarzyszy pracy. Organizacje te oprócz wszechstronnego poparcia i opieki rządu reakcyjno-kapitalistycznego, utrzymywane są z funduszów fabrykantów, kleru itp. przeciwników klasowych.

Zasada bezpartyjności przyjęta na I Kongresie Związków Zawodowych, zezwala na swobodę ideowych przekonań, obronę i szerzenie swych poglądów.

Prawo to nie może jednak w niczym naruszać konieczności karności i dyscypliny organizacyjnej i nie zwalnia od obowiązku podporządkowania się statutom, regulaminom i wszystkim prawomocnym uchwałom władz związkowych.

Taktyka

I. Kryzys gospodarczy, wywołany przez anarchię kapitalistyczną i wojnę, ogarnia cały świat. Pogłębia go coraz bardziej polityka klas posiadających, zmierzająca do przełożenia wszystkich ciężarów ruiny powojennej na klasę robotniczą i wyzyskania nędzy mas ludowych dla wzmocnienia swego stanu posiadania. W dziedzinie gospodarczej burżuazja zwalcza wszelkie ograniczenia wolności konkurencji, wprowadzone podczas wojny w celu utrzymania minimalnego poziomu życia; wprowadza ona wolny handel, likwiduje przedsiębiorstwa państwowe itd. Jednocześnie klasy posiadające przeprowadzają energiczną walkę z dążeniami proletariatu. 8-godzinny dzień pracy, udział związków w przyjmowaniu i wydalaniu robotników, przedstawicielstwo robotnicze i jego uprawnienia, nawet prawo koalicji i strajku, wszystkie zdobycze rewolucyjnego okresu 1918-1919 roku są przedmiotem codziennych ataków ze strony kapitalistów i obszarników.

W walce tej burżuazja wytwarza wielkie i skoncentrowane organizacje gospodarczo-polityczne, ożywione duchem agresywnej reakcji. Organizacje kapitału obejmują nie tylko poszczególne kraje, lecz również rozwijają swą działalność na terenie międzynarodowym.

Ta egoistyczna, chciwa polityka burżuazji wywołuje spotęgowanie nędzy w najszerszych masach ludu pracującego, drożyznę wzrastającą z dnia na dzień i masowe bezrobocie. Zaostrzone na tym tle antagonizmy społeczne wymagają pilnej uwagi całego proletariatu, ciągłej gotowości do walki, jasnego ujęcia zasad i celów robotniczej polityki, silnego kierownictwa walką proletariatu w ramach poszczególnych państw oraz ścisłego współdziałania proletariackich organizacji w skali międzynarodowej. Obrona zdobyczy robotniczych, oraz walka o rozszerzenie praw istniejących i zdobycie praw nowych – to wskazania obecnej doby.

W tych warunkach II Kongres Związków Zawodowych w Polsce wyraża swe głębokie przekonanie, iż odeprzeć ataki reakcji kapitalistyczno-obszarniczej klasa robotnicza może tylko przez stworzenie jak najbardziej jednolitego i zwartego frontu robotniczego, przez skupienie całego proletariatu w klasowych bezpartyjnych związkach zawodowych. Podjąć i przeprowadzić skuteczną walkę i obronę klasy robotniczej mogą tylko zwarte wewnętrznie i scentralizowane związki zawodowe, pozostające zarówno w sprawach organizacyjnych i wystąpień poszczególnych, jak i sprawach natury ogólnej polityki robotniczej pod jednolitym kierownictwem swych wybranych instancji. Wzmożenie wewnętrznej spoistości i karności w organizacjach oraz stworzenie silnych funduszów oporu – jest niezbędnym warunkiem powodzenia pracy. Dlatego też Kongres wzywa wszystkie zjednoczone organizacje oraz wszystkich członków związków zawodowych do bezwzględnego przestrzegania karności wewnętrznej i wykonywania uchwał ciał kierowniczych. Każdą próbę naruszenia jednolitości organizacyjnej przez podkopywanie zaufania i znaczenia ciał kierowniczych, przez niestosowanie się do uchwał ciał kierowniczych, czy wreszcie przez podporządkowanie się kierownictwu instancji pozazwiązkowych, II Kongres potępia jako próby osłabienia bojowej sprawności organizacji związkowej i zdradę interesów robotniczych.

II. Wobec coraz większego ujawniania się reakcji politycznej i społecznej związki zawodowe, walcząc o prawodawstwo pracy, tym większą muszą zwrócić uwagę ma umowy zbiorowe, które też winny być zawierane z najszerszym uwzględnieniem postulatów robotniczych, szczególnie w sprawach pośrednictwa pracy przez związki, przedstawicielstwa robotniczego i gwarancji jego samodzielności. Kongres podkreśla, iż każda akcja zarządowa winna być przeprowadzana ma podstawie gruntownej znajomości stosunków gospodarczych i przeto rozpoczynana i prowadzona być powinna w porozumieniu z powołanymi do tego kierowniczymi ciałami związkowymi. Jednocześnie Kongres zaznacza, iż konieczne jest dążenie związków do zawierania zbiorowych umów ogólnopaństwowych przez związki centralne.

III. W walce z ruchem robotniczym we wszystkich dziedzinach pracy: zarówno w przemyśle, w handlu, jak i w rolnictwie, po stronie klas posiadających stają coraz wyraźniej władze państwowe, gotowe spełniać wszelkie uroszczenia kapitalistów miejskich i wiejskich. Nie bacząc na interes państwa i szerokich mas ludności, rząd, częstokroć z pominięciem istniejącego stanu prawnego, wszelkimi rozporządzalnymi środkami popiera reakcję społeczną i polityczną.

Aresztując kierowników ruchu robotniczego, wytaczając im procesy o udział w walce strajkowej lub w kierownictwie strajkiem, rząd pragnie usunąć niemiłych burżuazji świadomych proletariuszy. Wnosząc lub popierając projekty ustaw antystrajkowych, sabotując wykonywanie ustaw ochronnych, szczególnie ustawę o 8-godzinnym dniu pracy, ograniczając zakres tej ustawy, niszcząc względną samodzielność inspekcji pracy przez oddanie jej pod nadzór policyjny – władze państwowe starają się ograniczyć swobodę i zdobyte uprawnienia robotników. Utrudniając legalizację organizacji zawodowych, utrzymując w mocy szereg przeżytków sprzecznych w duchem dzisiejszego ustawodawstwa w Polsce, lecz wygodnych dla szykanowania naszego ruchu – rząd usiłuje zniszczyć samą podstawę istnienia silnych, cały kraj obejmujących organizacji. W swej polityce wysługiwania się interesom reakcji nie cofa się rząd nawet przed wzmocnieniem klęski bezrobocia przez likwidowanie przedsiębiorstw państwowych i wyrzucanie na bruk tysięcy robotników. Niosąc tak pomoc burżuazji w jej walce z wyzwoleńczym ruchem robotniczym, rząd nie zawahał się nawet odmówić wszelkiej pomocy bezrobotnym. Jednocześnie, by zaskarbić sobie względy paskarstwa, nie zawahał się on przed zniesieniem ograniczeń wolnego handlu, wydając masy ludowe na żer chciwości handlarzy w zamian zaś znalazł szybko środki na udzielenie przemysłowcom wysokich kredytów, które posłużyły im do wzmocnienia swej pozycji w walce o zniżenie i tak już głodowych zarobków robotniczych.

II Kongres Związków Zawodowych w Polsce podnosi stanowczy i uroczysty protest przeciwko tej polityce rządu – reakcyjnej, wrogiej najszerszym masom ludności, a wyrażającej jedynie interesy kapitalistów, obszarników i zbogaconego chłopstwa. Kongres piętnuje jako niezmytą hańbę stosowanie wobec robotników artykułów carskich kodeksów, oraz zwracając uwagę ogółu robotniczego na grożące zamachy na najistotniejsze prawa robotnicze, jak prawo koalicji i strajku, zwłaszcza dla pracowników państwowych prawo o 8-godzinnym dniu pracy itp., wzywa proletariat w Polsce do czujności i gotowości stanięcia w obronie tych praw na wezwanie Centralnej Komisji Związków Zawodowych. Kongres jednocześnie poleca Centralnej Komisji przeprowadzenie bezwzględnej walki w obronie wszystkich zagrożonych postulatów robotniczych.

Ustawodawstwo robotnicze

Kapitalizm po ciosach zadanych mu przez wojnę znajduje jednak dość sił, ażeby odbudowę gospodarczą świata ujmować w swoje ręce i wyciskać na niej wybitne piętno klasowych interesów burżuazji. Kapitalistyczno-obszarnicza reakcja usiłuje nie tylko zatamować dążenie proletariatu do zmiany podstaw ustroju społecznego, unicestwić również pragnie zdobycze ruchu robotniczego, osiągnięte w okresie największego jego spotęgowania.

Nawet wielce umiarkowane konwencje waszyngtońskie napotykają opór tych samych państw, które w r. 1919 brały udział w ich układaniu.

W Polsce te reakcyjne dążenia otrzymują poparcie w przedstawicielstwie zamożnego włościaństwa, które, powodowane egoistycznym stanowym interesem, staje w poprzek ruchu robotniczego.

Kardynalne prawa robotnicze: 8-godzinny dzień pracy kasy chorych, prawo koalicji i strajku, są przedmiotem ustawicznych ataków, dalszy zaś rozwój prawodawstwa robotniczego, na skutek oporu reakcji i polityki rządu zostaje zatamowany.

W tych warunkach niezbędna jest mobilizacja wszystkich sił robotniczych dla obrony zdobytych praw i dla walki o nowe prawa.

Do zadań polityki robotniczej doby najbliższej należą:

Utworzenie jednolitego dla całego państwa i wszechstronnego prawodawstwa ochronnego oraz prawodawstwa ubezpieczeniowego, rozciągającego się na wypadki choroby, kalectwa, inwalidztwa, starości i bezrobocia.
Udział przedstawicieli organizacji robotniczych w nadzorze nad wykonywaniem ustaw ochronnych.
Oparcie pośrednictwa pracy i pomocy dla bezrobotnych o związki zawodowe.
Gruntowna zmiana przepisów prawnych, dotyczących umowy pracy, przede wszystkim zaś niezwłoczne usunięcie pozostałych po zaborcach praw, stwarzających przywileje dla pracodawcy, a krzywdzących pracownika.
Prawne uznanie umów zbiorowych.
Całkowita swoboda koalicji i strajku.
Przedstawicielstwo robotników w zakładach pracy, działające pod kierownictwem związków zawodowych.
Udział przedstawicieli pracowników w społecznej kontroli nad produkcją.

Prawa te rozciągnięte być winny na wszystkie kategorie pracowników, nie wyłączając robotników rolnych.

Kongres wzywa wszystkie klasowe związki zawodowe do szerzenia w masach robotniczych znajomości i zrozumienia doniosłości praw robotniczych, Kongres poleca związkom zawodowym, ażeby były gotowe na wezwanie Komisji Centralnej stanąć do walki o prawa robotnicze.

Powyższa uchwała została przyjęta podczas obrad II Kongresu Związków Zawodowych, który odbył się w maju 1922 r. Mimo „ogólnej” nazwy, był to II kongres tzw. klasowych związków zawodowych, czyli Związku Stowarzyszeń Zawodowych, głównej lewicowej centrali związkowej w Polsce międzywojennej. Tekst publikujemy za „Sprawozdaniem Komisji Centralnej Związków Zawodowych z działalności i stanu związków zawodowych w Polsce w latach 1922, 1923 i 1924”, Nakładem Komisji Centralnej Związków Zawodowych, Warszawa 1925. Od tamtej pory tekst prawdopodobnie nie był wznawiany, ze zbiorów Remigiusza Okraski, poprawiono pisownię wedle obecnych reguł.

Publikowaliśmy już inne dokumenty programowe klasowych związków zawodowych:

Uchwały III Kongresu klasowych związków zawodowych [1925]
Komisja Centralna Związków Zawodowych: Ustawodawstwo robotnicze [1925]
Uchwały Komisji Centralnej Związków Zawodowych [1936]
Działalność Rady Krajowej Klasowych Związków Zawodowych (żydowskich) [1929]
Statut Związku Stowarzyszeń Zawodowych w Polsce – tzw. klasowych związków zawodowych [1920]