Lewicowo.pl – Portal poświęcony polskiej lewicy demokratycznej, patriotycznej i niekomunistycznej

„W walce o socjalizm. Projekt programu Polskiej Partii Socjalistycznej” (projekt lewicy partyjnej)

[1935]

XXIII Kongres Polskiej Partii Socjalistycznej w roku 1934 uchwalił zwołanie specjalnego Kongresu, którego zadaniem będzie zmiana programu Partii.

W związku z tym w Komisji Programowej Partii złożony został przez tow.: dr. Bolesława Drobnera, Włodzimierza Kieleckiego i Henryka Swobodę projekt programu lewego skrzydła Partii, opracowany przez grupę towarzyszy.

Projekt programu Polskiej Partii Socjalistycznej

Polska Partia Socjalistyczna, jako wyrazicielka potrzeb i dążeń proletariatu miast i wsi, stawia sobie za cel wyzwolenie, w drodze walki klasowej, całej ludności pracującej spod jarzma ustroju kapitalistycznego. W imię tego Polska Partia Socjalistyczna w ścisłej łączności z klasowym ruchem robotniczym całego świata prowadzi walkę o całkowitą zmianę ustroju społecznego. Polska Partia Socjalistyczna dąży do utworzenia Polskiej Republiki Socjalistycznej, połączonej węzłami ścisłego współdziałania z innymi republikami socjalistycznymi.

Republika Socjalistyczna przejmie na własność społeczną środki wytwarzania (ziemię, kopalnie, fabryki, środki komunikacji), które w rękach kapitalistów są narzędziem wyzysku i ucisku mas pracujących. Republika Socjalistyczna, znosząc podział społeczeństwa na klasy, położy kres wyzyskiwaniu człowieka przez człowieka oraz zapewni wszystkim możność korzystania z owoców własnej pracy. Republika Socjalistyczna będzie organem woli i wyrazicielką interesów ludności pracującej miast i wsi.

Polska Partia Socjalistyczna, opierając się na rozwoju historycznym stosunków społecznych, uzasadnia swe dążenia i ustala środki walki w poniższym programie:

I. Upadek kapitalizmu

1.  Kapitalizm współczesny charakteryzuje wysoki stopień koncentracji produkcji w wielkich zakładach przemysłowych, wyposażonych w nowoczesne maszyny i urządzenia produkcyjne. Miejsce licznej rzeszy drobnych przedsiębiorców zajmuje nieliczna stosunkowo grupa wielkich kapitalistów, w rękach których skupia się faktyczna władza nad całokształtem życia gospodarczego. Zmniejszenie się liczby kapitalistów prowadzi do zawierania przez nich porozumień w postaci karteli, trustów, syndykatów, koncernów itp. Porozumienia te, usuwając walkę konkurencyjną między kapitalistami, pozwalają im zdobyć stanowisko monopolistyczne w poszczególnych gałęziach produkcji. Monopolistyczne porozumienia kapitalistów obejmują coraz to większą liczbę gałęzi produkcji. Stanowisko monopolistyczne umożliwia kapitalistom podnoszenie cen i osiąganie w ten sposób zysków dodatkowych. W łonie klas posiadających wyodrębnia się warstwa oligarchii wielkokapitalistycznej, która przywłaszczając sobie zyski dodatkowe, zmniejsza dochód społeczny innych warstw ludności.

2.  W rozwiniętej gospodarce kapitalistycznej ośrodkami dyspozycji kapitałami są wielkie banki, rozporządzające nagromadzonymi kapitałami pieniężnymi i mające olbrzymie możliwości udzielania kredytów. Przedsiębiorstwa przemysłowe stają się w coraz większym stopniu zależne od wielkich banków. Kapitał finansowy zdobywa w ten sposób faktyczną władzę nad życiem gospodarczym i staje się czynnikiem decydującym o rozmiarach i kierunku produkcji.

Proces koncentracji ogarnia również przedsiębiorstwa bankowe. Walkę konkurencyjną poszczególnych karteli, trustów i syndykatów doprowadza do najwyższego napięcia współzawodnictwo potężnych koncernów finansowych o możność coraz bardziej wszechstronnego dysponowania źródłami surowców i rynkami zbytu.

Kapitał finansowy posiada charakter międzynarodowy. Wielkie koncerny i ośrodki finansowe opanowują i uzależniają od siebie liczne przedsiębiorstwa w różnych państwach. Szereg krajów, zwłaszcza kraje zacofane pod względem rozwoju gospodarczego, jak Polska, stają się terenem eksploatacji gospodarczej ze strony międzynarodowego kapitału.

Koncentracja produkcji i kapitału, opanowanie życia gospodarczego przez związki monopolistyczne, wszechwładza międzynarodowego kapitału finansowego oznaczają, że ustrój kapitalistyczny wszedł w nową fazę swego rozwoju, w fazę imperializmu. W dążeniu do zapewnienia sobie rynków zbytu, źródeł surowców, terenów dla lokaty kapitałów i eksploatacji gospodarczej, grupy wielkokapitalistyczne posługują się aparatem politycznym państwa. Wskutek tego w okresie imperializmu zaostrzają się antagonizmy między państwami kapitalistycznymi i ich grupami, zwłaszcza że postępujące uprzemysłowienie krajów, opóźnionych w rozwoju gospodarczym, powoduje ciągłe kurczenie się źródeł surowców, rynków zbytu i terenów ekspansji kapitału. Ze sfery wpływów kapitalizmu ubył ponadto olbrzymi organizm gospodarczy dawnego państwa rosyjskiego, gdzie zwycięska rewolucja proletariacka zapoczątkowała budowę socjalistycznej gospodarki planowej.

Wzrost antagonizmów międzynarodowych w epoce imperializmu powoduje nieustanne niebezpieczeństwo konfliktów wojennych.

3. Nierozerwalnie związane z ustrojem kapitalistycznym kryzysy gospodarcze ulegają w epoce kapitalizmu monopolistycznego zaostrzeniu. Coraz krótsze stają się okresy ożywienia gospodarczego, coraz bardziej przewlekłe okresy kryzysu.

Anarchia kapitalistycznego systemu wytwarzania powoduje, że rozwój życia gospodarczego dokonuje się w ustroju kapitalistycznym nierównomiernie, poprzez następujące po sobie okresy ożywienia i kryzysu. Jednakże w epoce kapitalizmu wolnokonkurencyjnego kryzysy były stosunkowo krótkotrwałe, dzięki oddziaływaniu wolnej konkurencji, która odgrywała rolę czynnika automatycznie przystosowującego rozmiary produkcji do popytu. Rozwój karteli, trustów i syndykatów spowodował ograniczenie wolnej konkurencji i zwiększenie chaosu gospodarki kapitalistycznej. Przewrót w technice produkcyjnej, zastosowanie na wielką skalę maszyn i innych zdobyczy techniki utrudniły gospodarce kapitalistycznej przystosowywanie się do wciąż zmieniającej się sytuacji rynkowej.

Aparat gospodarki kapitalistycznej staje się sztywny, coraz trudniej przystosowuje się do zmiennych warunków koniunktury, kryzysy gospodarcze ulegają zaostrzeniu i przedłużeniu.

Powtarzające się i coraz bardziej przewlekłe kryzysy gospodarcze pogłębia trwający od szeregu lał kryzys rolny. Rozszerzenie obszarów uprawy i zwiększenie wydajności ziemi przez wprowadzenie nowych metod uprawy spowodowały silny wzrost produkcji rolnej, gwałtowny i trwały spadek cen płodów rolnych i, co za tym idzie, zmniejszenie się rentowności w rolnictwie. Wobec światowego charakteru rynku płodów rolnych, kryzys rolny ogarnął nie tylko te kraje, które rozszerzyły obszar uprawy i zastosowały nowe metody produkcyjne, ale również i te, w których obszar uprawy i metody produkcyjne nie uległy większym zmianom. Wielka liczba jednostek gospodarczych w rolnictwie uniemożliwia powstanie porozumień o charakterze monopolistycznym, które regulowałyby produkcję i poziom cen płodów rolnych. Wskutek tego ceny płodów rolnych kształtują się na poziomie znacznie niższym od cen artykułów przemysłowych. Wytworzone w ten sposób nożyce cen powodują dalsze pogłębianie się i zaostrzanie kryzysu rolnego.

Ograniczenie wolnej konkurencji w przemyśle i sztywność aparatu produkcyjnego z jednej strony oraz chroniczny kryzys w rolnictwie z drugiej powodują, że ustrój kapitalistyczny w coraz większym stopniu traci zdolność do dalszego funkcjonowania.

4. Do pogłębienia chaosu gospodarki kapitalistycznej i zaostrzenia kryzysów przyczynia się interwencja państwa w życie gospodarcze. Powoduje ona poderwanie handlu międzynarodowego i międzynarodowego ruchu kapitałów. Interwencjonizm państwowy i etatyzm prowadzą do uzależnienia życia gospodarczego od czynników pozagospodarczych: politycznych i militarnych. Inwestycje coraz bardziej uzależnione są od państwowej polityki gospodarczej, w coraz mniejszym stopniu decydują o nich względy rentowności. W ten sposób interwencja państwa niszczy resztki automatyzmu gospodarczego i utrudnia funkcjonowanie gospodarki kapitalistycznej.

Interwencja państwa, które jest narzędziem w rękach różnych grup kapitalistycznych, zaostrza przeciwieństwa między państwami i wywołuje konflikty międzynarodowe. Konflikty te zmuszają państwa do dążenia do tzw. samowystarczalności gospodarczej i wywołują dalsze interwencje z pobudek politycznych i militarnych.

Interwencjonizm państwowy wikła ustrój kapitalistyczny w coraz nowe trudności, zarówno wewnętrzne, utrudniając jeszcze bardziej funkcjonowanie gospodarki, jak i zewnętrzne, wskutek uruchomienia sił państwa w interesie różnych grup wielkokapitalistycznych.

5. Ustrój kapitalistyczny w fazie monopolistycznej staje się coraz bardziej niezdolny do zaspakajania najelementarniejszych potrzeb szerokich rzesz ludności. Postęp techniczny i racjonalizacja produkcji powodują trwałe bezrobocie. Monopolizacja i płynące z niej zyski dodatkowe oznaczają przywłaszczanie sobie przez grupy wielkokapitalistyczne coraz większej części dochodu społecznego innych warstw ludności. Bezrobocie i ubożenie szerokich mas przybierają na sile i stają się zjawiskiem trwałym, nie dającym się usunąć w ustroju kapitalistycznym.

Wszelkie próby ratowania kapitalizmu zarówno w postaci eksperymentów organizowania gospodarki planowej w ramach kapitalizmu, jak i w postaci projektów nawrotu do systemu gospodarki wolnokonkurencyjnej z góry skazane są na niepowodzenie. Próby te bowiem rozbić się muszą o opór klas posiadających, które nie wyrzekną się swych interesów klasowych, a zwłaszcza o stanowisko uprzywilejowanych grup wielkokapitalistycznych, które nie zrezygnują ze swych zysków dodatkowych.

Gospodarka kapitalistyczna ulega całkowitemu rozprzężeniu. Coraz wyraźniej zarysowuje się bankructwo kapitalizmu, coraz szersze warstwy ludności: proletariat, chłopstwo, drobnomieszczaństwo i inteligencja pracująca uginają się pod jarzmem upadającego ustroju.

II. Walka klas

1. Kapitalizm zrodził klasę robotników najemnych, proletariat. Produkcja kapitalistyczna spowodowała upadek masy samodzielnych warsztatów rzemieślniczych, zamieniając liczne rzesze rzemieślników w robotników najemnych. Kapitalizm wywołał masowy napływ chłopów ze wsi do miast i ośrodków przemysłowych. Rozwijająca się produkcja kapitalistyczna wymagała coraz większej liczby rąk roboczych. Napływający do miast i ośrodków fabrycznych chłopi znajdowali dzięki temu zatrudnienie w przemyśle i zamieniali się w robotników najemnych. W miarę koncentracji kapitału i produkcji coraz szersze warstwy ludności ulegały proletaryzacji i przechodziły do szeregów klasy robotniczej.

Formy produkcji kapitalistycznej wymagają skupienia robotników w zakładach przemysłowych. Zbiorowa praca w takt maszyny, wzajemna zależność różnych rodzajów i faz pracy wdrożyły proletariat do życia zorganizowanego. Bezwzględny wyzysk ze strony kapitalistów pobudza robotników do oporu i wytwarza w nich zrozumienie przeciwieństwa między pracą i kapitałem. Wspólna krzywda popycha robotników do walki z uciskiem i wyzyskiem. W walce rodzi się poczucie świadomości klasowej i solidarności proletariackiej. Proletariat uświadomiony klasowo tworzy organizacje zawodowe i polityczne jako organy walki klasowej.

Walcząc o bezpośrednie korzyści dla proletariatu, klasowy ruch robotniczy postawił sobie za cel usunięcie wszelkiego ucisku i wyzysku poprzez obalenie kapitalizmu i budowę ustroju socjalistycznego. Łączność interesów proletariatu wszystkich krajów nadała ruchowi socjalistycznemu charakter międzynarodowy.

Przy pomocy swych organizacji klasa robotnicza wywalczyła szereg zdobyczy społecznych i politycznych: ośmiogodzinny dzień pracy, ubezpieczenia społeczne, ustawodawstwo ochronne, prawo koalicji, wolność zgromadzeń, powszechne prawo wyborcze. Zdobycze klasy robotniczej uległy znacznemu rozszerzeniu w okresie rewolucji po wojnie światowej. Powszechną formą polityczną państw kapitalistycznych stała się demokracja parlamentarna. W warunkach demokracji politycznej dokonał się nadzwyczajny wzrost i rozbudowa organizacji socjalistycznych. Podstawa społeczna ruchu socjalistycznego rozszerzała się, ruch socjalistyczny zasięgiem swych wpływów obejmować począł pewne odłamy inteligencji pracującej, biedoty chłopskiej, a nawet drobnomieszczaństwa.

Możność osiągania coraz nowych zdobyczy dla klasy robotniczej w ramach istniejącego ustroju, wciąż rosnące wpływy partii socjalistycznych zdobywających coraz liczniejsze rzesze wyborców, zwiększenie się wpływu socjalistycznych frakcji parlamentarnych na rządy państw kapitalistycznych, wytworzyły złudzenie o możliwości pokojowego, stopniowego przekształcania ustroju kapitalistycznego w socjalistyczny. W klasowym ruchu robotniczym zdobył wskutek tego przewagę reformizm, szerzący złudzenia o możliwości pokojowego wrastania w socjalizm drogą reform społecznych, politycznych i gospodarczych. Reformizm kładł w swej działalności politycznej szczególny nacisk na legalno-demokratyczne metody walki, przenosząc jej ciężar nieomal wyłącznie na teren parlamentarny. Wskutek tego nastąpiło znaczne osłabienie aktywności politycznej mas robotniczych.

W ten sposób okres demokracji parlamentarnej, będąc epoką nadzwyczajnego rozwoju organizacji socjalistycznych i wzrostu wpływów socjalistycznych, stał się równocześnie okresem zaniku rewolucyjnej gotowości proletariatu.

Gospodarcze załamanie się ustroju kapitalistycznego spowodowało gwałtowne pogorszenie się warunków bytu klasy robotniczej. W okresie przewlekłych kryzysów, masowego bezrobocia i zmniejszenia się zysków kapitalistów wysokie płace, ubezpieczenia społeczne i całe ustawodawstwo socjalne stają się dla kapitalizmu ciężarem nie do zniesienia. Wywalczone przez proletariat zdobycze społeczne ulegają zniweczeniu. W ten sposób gospodarczy upadek kapitalizmu kładzie kres możliwościom polityki reformistycznej ruchu robotniczego. Poprawa warunków bytu klasy robotniczej wiąże się ściśle z obaleniem ustroju kapitalistycznego i budową socjalizmu.

W obecnej fazie kapitalizmu nastąpiło zahamowanie procesu proletaryzowania się coraz szerszych mas ludności. Zmniejszanie się zapotrzebowania na siły robocze spowodowało, że masy gospodarczo upadającego mieszczaństwa i nie mogących się utrzymać na wsi chłopów, nie znajdują zatrudnienia w przemyśle.

Trwałe bezrobocie powoduje, że miliony robotników zostają usunięte poza obręb procesu produkcyjnego i zepchnięte w otchłań nędzy. Dorastające pokolenia młodych robotników nie mają możliwości zdobycia pracy i z góry skazane są na bezrobocie. W łonie klasy robotniczej wyodrębnia się warstwa bezrobotnych, której łączność ideologiczna z pracującą częścią proletariatu ulega osłabieniu. Bezrobotni, a zwłaszcza bezrobotna młodzież robotnicza, deklasują się częściowo i łatwo ulegają wszelkiej demagogicznej agitacji, jeśli tylko widzą w perspektywie jakąkolwiek możliwość doraźnej poprawy swych warunków życiowych.

2. Klasą panującą jest w ustroju kapitalistycznym burżuazja. Posiadanie narzędzi produkcji zapewnia burżuazji panowanie społeczne i polityczne.

W miarę przekształcania się kapitalizmu wolnokonkurencyjnego w kapitalizm monopolistyczny wyodrębniają się w łonie burżuazji grupy wielkokapitalistyczne, które skupiają w swych rękach olbrzymią potęgę gospodarczą i zagarniają zyski dodatkowe. Potęga grup wielkokapitalistycznych zwraca się przeciw wszystkim pozostałym warstwom społeczeństwa kapitalistycznego.

W okresie kapitalizmu monopolistycznego następuje zubożenie i upadek społeczny warstw średnich.

Drobnomieszczaństwo, wskutek postępującej koncentracji produkcji i handlu, pozbawione zostaje materialnych podstaw egzystencji i w szybkim tempie ubożeje. Następstwem społecznego i gospodarczego upadku drobnomieszczaństwa jest postępujący proces radykalizowania się tej warstwy. Jednakże świadomość klasowa drobnomieszczaństwa nie przekształca się w tym samym stopniu, co jego położenie gospodarcze. Drobnomieszczaństwo znajduje się wciąż jeszcze pod wpływem tradycyjnej ideologii przeszłości, jego aktywność społeczna zwraca się w kierunku odzyskania utraconego stanowiska społecznego. Przywiązanie do własności prywatnej, nacjonalizm, poczucie wyższości nad proletariatem i obawa przed rosnącą w warunkach demokracji potęgą ruchu robotniczego nadają drobnomieszczaństwu nastawienie antyproletariackie i antydemokratyczne. Obecny radykalizm drobnomieszczaństwa posiada wskutek tego charakter społecznie reakcyjny.

Inteligencja traci swe uprzywilejowane stanowisko społeczne i w coraz większym stopniu schodzi pod względem gospodarczym do roli proletariatu jako tzw. pracownicy umysłowi. Położenie inteligencji pogarsza się wskutek wzmagającego się bezrobocia. Upadek społeczny i gospodarczy nie obudził jednak w masach inteligencji poczucia łączności z klasą robotniczą. Wręcz przeciwnie, drogą podkreślania swej odrębności i wyższości nad proletariatem usiłuje inteligencja podtrzymać swe stanowisko społeczne. Większość inteligencji nie posiada skrystalizowanego oblicza ideologicznego, a pod wpływem pogarszającego się położenia ekonomicznego popada w apatię. Pewne odłamy inteligencji uległy zradykalizowaniu. Radykalizacja ta, podobnie jak i radykalizacja drobnomieszczaństwa, posiada charakter reakcyjny i wrogi ruchowi robotniczemu.

Chłopstwo i proletariat rolny znalazły się wskutek przewlekłego kryzysu rolnego na skraju nędzy. Trwały spadek cen produktów rolnych i drożyzna wyrobów przemysłowych podcinają rentowność gospodarstw rolnych i pozbawiają chłopa wyników jego pracy. Położenie chłopstwa pogarsza się wskutek obdłużenia gospodarstw, obciążenia ich lichwiarskimi procentami i nadmiernymi podatkami. Lichwiarskie procenty, nadmierne podatki, wysokie ceny wyrobów przemysłowych pozbawiają chłopa znacznej części jego dochodu na rzecz kapitału i państwa. Nędzę chłopstwa i proletariatu rolnego potęguje całkowite niemal zamknięcie terenów emigracji oraz zahamowanie odpływu nadmiaru rąk roboczych do miasta wskutek bezrobocia w przemyśle. Pod wpływem beznadziejnego położenia gospodarczego wsi budzi się w masach zubożałego chłopstwa i proletariatu rolnego nienawiść do istniejącego ustroju, nienawiść wyładowująca się niejednokrotnie w czynnym oporze przeciw władzy państwowej.

3. W okresie kapitalizmu monopolistycznego wielka burżuazja zdobywa decydujący wpływ na aparat państwowy i dąży do całkowitego podporządkowania go swym interesom. Jedynie bowiem tą drogą grupy wielkokapitalistyczne mogą utrwalić swe przywileje monopolistyczne.

Przeszkodę na drodze do całkowitego podporządkowania państwa interesom wielkiego kapitału stanowa demokracja polityczna. W warunkach demokracji politycznej aparat państwowy musi się liczyć z każdorazowym układem sił politycznych i społecznych; wielka burżuazja może realizować swe dążenia jedynie w drodze kompromisów i ustępstw na rzecz interesów innych warstw i klas społecznych. Najsilniejszy opór stawia dążeniom wielkiej burżuazji klasowy ruch robotniczy, który w warunkach demokracji rozszerza swe wpływy i osiąga dla mas pracujących szereg zdobyczy społecznych i politycznych. Wzrost politycznego znaczenia ruchu robotniczego utrudnia wielkiej burżuazji całkowite podporządkowanie aparatu państwa.

W okresie przewlekłych kryzysów gospodarczych, zaostrzania się przeciwieństw klasowych i wzrostu niezadowolenia wśród najszerszych mas demokracja polityczna staje się dla burżuazji coraz bardziej niewygodną formą panowania klasowego. Wielka burżuazja dąży wobec tego do obalenia demokracji parlamentarnej, zniesienia swobód demokratycznych i ustanowienia dyktatury jako narzędzia bezpośredniego panowania wielkiego kapitału.

W dążeniach swych wielka burżuazja znajduje oparcie w ruchach faszystowskich.

W wyniku przemian społecznych zachodzących w okresie kapitalizmu monopolistycznego, a spotęgowanych coraz bardziej zaostrzającymi się kryzysami, powstały ruchy faszystowskie będące politycznym odpowiednikiem społecznych dążeń drobnomieszczaństwa. Ruchy te popierane są częściowo przez inteligencję, lumpenproletariat, grupy zdeklasowanych bezrobotnych i przez zamożne chłopstwo. Ideologia ruchów faszystowskich, wyrastając z reakcyjnych dążeń drobnomieszczaństwa, głosi hasła przywrócenia znaczenia drobnego przedsiębiorcy i zniesienia przewagi wielkiego kapitału, przede wszystkim jednak posiada charakter antyproletariacki i antydemokratyczny. Głosząc hasła nacjonalistyczne, antysemickie czy rasistowskie — faszyzm usiłuje zatrzeć istotny charakter przeciwieństw klasowych. Klasowej ideologii ruchu robotniczego faszyzm przeciwstawia mit „silnego” państwa „mocarstwowego”, którego interes wyższy jest od interesów poszczególnych warstw i klas. Kult wszechwładzy państwa, co w rzeczywistości oznacza wszechwładzę aparatu państwowego, zdobywa faszyzmowi poparcie biurokracji urzędniczej i wojskowej.

Nieliczna stosunkowo warstwa oligarchii wielkokapitalistycznej w oparciu o szerokie rzesze warstw średnich, przy pomocy militarno-biurokratycznego aparatu państwowego i ruchów faszystowskich, zdołała zniszczyć formy demokracji politycznej i zdławić klasowy ruch robotniczy. W szeregu państw powstaje dyktatura faszystowska, która rozbija i niszczy klasowe organizacje proletariackie, nieprzygotowane do czynnej obrony, nastawione przede wszystkim na działalność w ramach demokracji. Jednocześnie dyktatura faszystowska likwiduje uciążliwe dla burżuazji, zwłaszcza w okresie kryzysów, społeczne i gospodarcze zdobycze klasy robotniczej.

W epoce rozkładu gospodarki kapitalistycznej i zaostrzania się przeciwieństw klasowych wielka burżuazja przy pomocy dyktatury faszystowskiej utrzymuje swe panowanie klasowe.

III. Walka o władzę

1. Gospodarcze załamanie się ustroju kapitalistycznego stawia klasę robotniczą wobec konieczności bezpośredniej walki o socjalizm.

Mimo postępującego rozprzężenia gospodarki kapitalistycznej ustrój kapitalistyczny nie załamie się samorzutnie. Ustrój kapitalistyczny opiera się bowiem na aparacie państwa kapitalistycznego, które posługując się środkami przemocy fizycznej (wojsko, policja, administracja, sądownictwo) i panowania duchowego (szkoła, prasa, kościół), utrzymuje klasowe panowanie burżuazji. Upadek ustroju kapitalistycznego możliwy jest tylko wówczas, gdy nastąpi zdezorganizowanie i rozbicie państwa kapitalistycznego.

Podstawowym warunkiem urzeczywistnienia socjalizmu jest więc zdobycie władzy przez proletariat i utworzenie rządu robotniczo-chłopskiego. Ponieważ burżuazja nie wyrzeknie się dobrowolnie swego panowania klasowego, przeto rząd robotniczo-chłopski powstać może jedynie jako wynik zdecydowanej walki rewolucyjnej.

Walka o rząd robotniczo-chłopski wymaga zjednoczenia całego proletariatu na platformie klasowo-rewolucyjnej i skupienia wokół klasy robotniczej najszerszych warstw ludności pracującej: inteligencji, drobnomieszczaństwa i chłopstwa.

Klasowy ruch robotniczy dąży do objęcia swymi wpływami całej klasy robotniczej. Czynnikiem utrudniającym, a częstokroć uniemożliwiającym skuteczną akcję klasowego ruchu robotniczego, jest jego rozbicie. Nieodzowne jest przeto przezwyciężenie istniejącego rozłamu wewnętrznego. W Polsce istnieje jednak, obok rozłamu, rozbicie samego ruchu socjalistycznego na szereg partii narodowościowych. Konieczne jest, aby wszystkie partie socjalistyczne związały się węzłami najściślejszej współpracy.

Proletariat stanowi awangardę rewolucyjną. W walce o rząd robotniczo-chłopski proletariat sprzymierza się z chłopstwem i pociąga za sobą niezdecydowane elementy warstw średnich. Polska Partia Socjalistyczna mobilizuje pod hasłem walki o rewolucyjny rząd robotniczo-chłopski wszystkie warstwy uciskane i wyzyskiwane w ustroju kapitalistycznym.

2. Postępujący rozkład gospodarki kapitalistycznej, rosnąca nędza i potęgujący się ucisk ze strony wielkiego kapitału wywołują niezadowolenie najszerszych mas.

Zadaniem partii jest wyzyskanie tych nastrojów przez nadanie im wyraźnego charakteru antykapitalistycznego i skierowanie odruchowych przejawów niezadowolenia i buntu w jedno łożysko świadomej i zdecydowanej walki klasowej.

Konsekwentnie antykapitalistyczna i rewolucyjna polityka Partii, wskazująca masom konkretny cel w postaci rządu robotniczo-chłopskiego, spowoduje wzrost aktywności mas robotniczych i chłopskich i doprowadzi do faktycznego objęcia przez Partię kierownictwa nad nimi.

Wskutek całkowitej niemożliwości realizacji utopijnych programów faszyzmu masy drobnomieszczaństwa i inteligencji, które znalazły się w zasięgu wpływów faszystowskich, zbliżać się będą do klasowego ruchu robotniczego. W łonie ruchów faszystowskich dojrzewają konflikty na tle sprzeczności między dążeniami sfaszyzowanych mas, które poszły za pseudoradykalnym, rzekomo antykapitalistycznym frazesem, a rzeczywistą polityką dyktatury faszystowskiej, będącej narzędziem wielkiego kapitału. Konflikty te doprowadzić muszą do wzrastającego rozczarowywania się i zniechęcenia mas do faszyzmu. W tej sytuacji Partia Socjalistyczna, demaskując istotne oblicze klasowe dyktatury faszystowskiej, przyspieszy proces odsuwania się warstw średnich od faszyzmu i zbliżania ich do klasowego ruchu robotniczego. Zgnębione nędzą i zawiedzione przez faszyzm w swych nadziejach politycznych i społecznych masy drobnomieszczaństwa i inteligencji, w miarę załamywania się w ich świadomości resztek przywiązania do ustroju i państwa kapitalistycznego, przesuwać się będą ku klasowemu ruchowi robotniczemu, jako jedynemu zdecydowanie antykapitalistycznemu ruchowi społecznemu.

Rewolucjonizowanie się coraz szerszych mas ludności pracującej powodować będzie zwężanie się społecznej podstawy ustroju i państwa kapitalistycznego. Ponieważ aparat militarno-policyjny państwa rekrutuje się w znacznej mierze z elementów chłopskich, robotniczych i drobnomieszczańskich, przeto zrewolucjonizowanie się tych warstw spowoduje rozprzężenie aparatu przemocy, utrzymującego ustrój kapitalistyczny.

3. Podstawowym zadaniem Partii jest w chwili obecnej walka o rząd robotniczo-chłopski. Jednakże Partia, podporządkowując całą swą politykę temu zasadniczemu celowi, broni resztek swobód demokratycznych, jakie zachowały się jeszcze w ustroju kapitalistycznym, jak również popiera każdą akcję prowadzącą do rozszerzenia tych swobód. Walka o swobody demokratyczne dla warstw pracujących jest dla Partii walką o stworzenie dogodniejszych warunków akcji politycznej. Demokracja polityczna w ramach ustroju kapitalistycznego w żadnym wypadku nie może być traktowana jako cel akcji proletariatu, lecz jedynie jako teren organizowania i przygotowywania mas do rewolucji proletariackiej. Wszelkie masowe wystąpienia antyfaszystowskie kieruje Partia na tory antykapitalistyczne i przekształca je w rewolucyjną walkę przeciw obecnemu ustrojowi.

4. Dyktatura faszystowska potęguje ucisk narodowościowy mniejszości narodowych. W państwach wielonarodowych ucisk ten przybiera specjalnie ostre formy. Wśród narodów uciskanych powstają ruchy separatystyczne, rozsadzające z większą lub mniejszą siłą państwa wielonarodowe.

Klasowy ruch robotniczy, stojąc na gruncie samostanowienia narodów i stwierdzając, że konflikty narodowościowe mają rewolucjonizujący wpływ na masy, popiera wolnościowe ruchy narodów uciskanych. Klasowy ruch robotniczy dąży do sprzęgnięcia tych ruchów z socjalistycznym programem społecznym, skierowanym również przeciw klasom posiadającym i reakcyjnym prądom nacjonalistycznym mniejszości narodowych.

5. W okresie imperializmu istnieje stałe niebezpieczeństwo konfliktów wojennych. Wzrost tendencji militarystycznych i nacjonalistycznych w państwach faszystowskich wzmaga niebezpieczeństwo wojen. Wytworzone przez państwa kapitalistyczne międzynarodowe instytucje mające na celu zapobieganie wojnom i pokojowe rozstrzyganie zatargów międzynarodowych wykazują całkowitą niezdolność do rzeczywistego usunięcia niebezpieczeństwa wojny. Są one jedynie formą osłaniania przez dyplomację państw kapitalistycznych istotnych dążności imperialistycznych tych państw.

Klasowy ruch robotniczy przeciwdziałać musi niebezpieczeństwu wybuchu wojny wszelkimi rozporządzalnymi środkami. Wojna prowadzi bowiem do masowej rzezi ludności pracującej, oznacza wzrost ucisku i spotęgowanie do najwyższego stopnia nędzy mas pracujących.

Partia, kierując się interesami klasy robotniczej i całej ludności pracującej, występuje zdecydowanie przeciw jawnej i zamaskowanej polityce imperialistycznej, przeciw militaryzmowi i zbrojeniom. Partia zdaje sobie sprawę, że jedynym skutecznym środkiem walki z wojną jest groźba rewolucji proletariackiej. Gdyby jednak wojna wybuchła, ruch robotniczy dążyć będzie do przekształcenia wojny imperialistycznej w rewolucję proletariacką.

IV. Dyktatura proletariatu i budownictwo socjalistyczne

1. Przeprowadzona przez masy pracujące pod wodzą proletariatu i jego partii rewolucja, obalając klasowe panowanie burżuazji, odda władzę w ręce rewolucyjnego rządu robotniczo-chłopskiego jako organu dyktatury proletariatu miast i wsi [dołączona do publikacji errata mówi odnośnie do tej części: „zastąpić wszędzie słowa »dyktatura proletariatu« słowami »dyktatura robotniczo-chłopska«” – przyp. redakcji Lewicowo.pl]. Rewolucja nie kończy się z chwilą zdobycia władzy. Zdobycie władzy stanowi jedynie środek umożliwiający klasie robotniczej i sprzymierzonym z nią masom pracującym urzeczywistnienie socjalizmu. Okres dyktatury proletariatu będzie okresem rewolucyjnego przeistoczenia ustroju kapitalistycznego w ustrój socjalistyczny.

Pod względem społecznym dyktatura proletariatu oprze się na klasie robotniczej oraz masach chłopskich i tych odłamach drobnomieszczaństwa i inteligencji, które poprą przewrót rewolucyjny.

Pod względem terytorialnym dyktatura proletariatu obejmie wszystkie ziemie, na których został dokonany przewrót rewolucyjny. Jednakże masy pracujące terytorialnych mniejszości narodowych posiadać będą prawo do samookreślenia swej formy bytu politycznego i swego stosunku do Polskiej Republiki Socjalistycznej [dołączona do publikacji errata mówi odnośnie do tej części: „zdanie od słów »Jednakże masy pracujące« do słów »stosunek do Polskiej Republiki Socjalistycznej« – skreślić” – przyp. redakcji Lewicowo.pl].

Pierwszym zadaniem rządu robotniczo-chłopskiego będzie pozbawienie klas posiadających gospodarczej podstawy ich panowania. W tym celu rząd robotniczo-chłopski wywłaszczy niezwłocznie bez odszkodowania: banki, kopalnie, huty, fabryki, środki komunikacyjne, większe przedsiębiorstwa handlowe, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe, domy czynszowe i wielką własność rolną. Będzie to równocześnie wstępem do zorganizowania gospodarki na podstawach socjalistycznych.

2. Dyktatura proletariatu mieć będzie charakter demokracji proletariackiej. Rewolucyjny rząd robotniczo-chłopski będzie sprawował władzę zgodnie z wolą i pod kontrolą wybieralnych przedstawicielstw robotniczo-chłopskich. Praw politycznych pozbawieni będą: skompromitowani w epoce faszyzmu i wszyscy, którzy działać będą na szkodę rewolucji socjalistycznej.

W okresie utrwalania się dyktatury proletariatu rząd robotniczo-chłopski posiadać będzie specjalne uprawnienia, konieczne dla całkowitego zdławienia wszelkich prób kontrrewolucji i sabotażu, zapewnienia trwałości zdobytej władzy, stworzenia zrębów rewolucyjnego aparatu państwowego i uruchomienia aparatu produkcyjnego. W miarę utrwalania się dyktatury proletariatu i znikania niebezpieczeństwa kontrrewolucji i interwencji zagranicznej nastąpi stopniowe ograniczenie specjalnych uprawnień rządu rewolucyjnego.

3.  Republika Socjalistyczna będzie wolnym społeczeństwem wszystkich pracujących. Wszelka władza należeć będzie do wybieralnych przedstawicielstw robotniczych i chłopskich.

Republika Socjalistyczna zapewni wszystkim swoim obywatelom (z wyjątkiem osób pozbawionych praw):

1)  czynne i bierne prawo wyborcze, oparte na następujących wytycznych: powszechność (począwszy od ukończonego 18 roku życia), równość, tajność, możność odwoływania delegatów;

2. wolność prasy, zgromadzeń i koalicji;

3. wolność sumienia;

4. swobodę pielęgnowania języka i kultury narodowej; grupom mniejszości narodowych, które pozostaną w obrębie Polskiej Republiki Socjalistycznej przyznana będzie pełna autonomia kulturalna.

[dołączona do publikacji errata mówi odnośnie do tej części: „W ustępie 3 dodać punkt 5: »terytorialnym mniejszościom narodowym prawo do samookreślenia swej formy bytu politycznego«, a w punkcie 4 skreślić słowa »które pozostaną«” – przyp. redakcji Lewicowo.pl].

Republika Socjalistyczna zniesie karę śmierci i usunie środki represyjne poniżające godność ludzką. Republika Socjalistyczna przeprowadzi rozdział kościoła od państwa i zniesie uprzywilejowanie kultów religijnych.

Republika Socjalistyczna, obalając społeczne panowanie burżuazji, zniesie przywileje klas posiadających w dziedzinie oświaty i kultury. Republika Socjalistyczna zapewni swym obywatelom bezpłatną, świecką szkołę wszystkich stopni. Proletariat miast i wsi wydźwignięty zostanie na wyższy poziom kulturalny przez udostępnienie bezpłatnej nauki i zapewnienie utrzymania kształcącym się robotnikom i chłopom.

Republika Socjalistyczna zapewni wolność i niezależność badań naukowych, popierać będzie rozwój nauki i otoczy opieką twórczość artystyczną.

Republika Socjalistyczna udostępni wszystkim zdobycze kultury i cywilizacji.

4. Republika Socjalistyczna, znosząc wyzysk pracy ludzkiej, traktować będzie pracę jako obowiązek obywatelski. Republika Socjalistyczna wszystkim swoim obywatelom dostarczy pracy.

Republika Socjalistyczna, podnosząc pracę do godności obowiązku obywatelskiego, zapewni wszystkim pracującym odpowiednie warunki pracy. W szczególności Republika Socjalistyczna wprowadzi:

1. ograniczenie czasu pracy do granic niezbędnych ze względu na potrzeby społeczeństwa i wymagania techniki produkcyjnej;

2. minimum zarobku pozwalającego zaspokoić normalne potrzeby ludzkie;

3. opiekę w razie choroby, wypadku przy pracy, częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy i zabezpieczenie na starość;

4. ochronę pracy kobiet;

5. zakaz pracy nieletnich;

i dążyć będzie do zapewnienia jak największego bezpieczeństwa i higieny pracy.

5. Rewolucja proletariacka i zmiany polityczne przez nią wprowadzone mają na celu przekształcenie kapitalistycznego systemu produkcji i podziału na planową gospodarkę socjalistyczną.

Wywłaszczone natychmiast po rewolucji banki, kopalnie, huty, fabryki, środki komunikacji, większe przedsiębiorstwa handlowe, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe, domy czynszowe i ziemia uznane zostaną za własność społeczną.

Podstawowym zadaniem władzy robotniczo-chłopskiej będzie zorganizowanie i uruchomienie uspołecznionej gospodarki.

Ogólne kierownictwo uspołecznionej gospodarki obejmie Naczelna Rada Gospodarcza.

W dziedzinie pieniężno-kredytowej ulegną uspołecznieniu wszystkie instytucje bankowe. Wkłady bankowe, z wyjątkiem drobnych wkładów oszczędnościowych, ulegną konfiskacie. Uspołeczniony aparat kredytowy podlegać będzie bezpośrednio Naczelnej Radzie Gospodarczej.

Kopalnie, huty i zakłady przemysłu przetwórczego zorganizowane zostaną w trusty obejmujące poszczególne gałęzie wytwarzania. Kierownictwo poszczególnych zakładów spoczywać będzie w rękach zespołów złożonych z przedstawicieli robotników, pracowników, czynnika naukowo-technicznego i Naczelnej Rady Gospodarczej.

Uspołecznienie nie obejmie narzędzi pracy jednostkowej osób nie zatrudniających robotników najemnych. Wszelkie kategorie rzemiosła i chałupnictwo zachowają swobodę działalności gospodarczej. Państwo popierać będzie dobrowolne organizowanie się rzemiosła i chałupnictwa na podstawach spółdzielczych. Niedojrzałe do uspołecznienia mniejsze zakłady przemysłowe zatrudniające robotników najemnych poddane zostaną kontroli społecznej.

W miejsce wywłaszczonych wielkich przedsiębiorstw handlowych zorganizowany zostanie państwowy aparat rozdziału dóbr. Istniejący aparat spółdzielczy zostanie równouprawniony z rozdzielczym aparatem państwowym.

Wywłaszczone grunty orne wraz z inwentarzem martwym i żywym, pastwiska i łąki rozdzielone zostaną między proletariat rolny małorolnych i bezrolnych chłopów. Państwo zapewni chłopom środki niezbędne do podniesienia kultury rolnej. Część wywłaszczonej ziemi przejdzie pod bezpośredni zarząd państwowy dla celów doświadczalnych i naukowych jako wzorowe gospodarstwa rolne. Większe obszary leśne oraz wody mające znaczenie ogólnopaństwowe przejdą pod zarząd państwa.

W zakresie zagranicznej polityki gospodarczej Republika Socjalistyczna nawiąże ścisłą współpracę z innymi republikami socjalistycznymi celem objęcia wszystkich republik socjalistycznych jednolitym planem gospodarczym. W stosunkach z państwami kapitalistycznymi wprowadzony zostanie monopol handlu zagranicznego. Republika Socjalistyczna nie będzie uznawała żadnych zobowiązań zaciągniętych przez rządy państwa kapitalistycznego wobec innych państw kapitalistycznych.

Konsekwentnie, planowo i energicznie przeprowadzona akcja wywłaszczenia i uspołecznienia stanie się podstawą rozwinięcia nowej gospodarki socjalistycznej, nastawionej na możliwie najpełniejsze i najswobodniejsze zaspakajanie potrzeb szerokich mas społeczeństwa.

V. Socjalizm

Zwycięstwo klasy robotniczej, zniszczenie podstaw gospodarczych i politycznych, na których opierają się klasy posiadające, urzeczywistnienie zasad planowej gospodarki socjalistycznej doprowadzi do powstania bezklasowego społeczeństwa, w którym nie będzie wyzyskiwanych i wyzyskiwaczy, nie będzie walk klasowych, a cały wysiłek społeczeństwa skierowany będzie dla osiągnięcia dobra ogólnego.

Z chwilą umiędzynarodowienia rewolucji i powstania społeczeństwa bezklasowego Republice Socjalistycznej przestanie zagrażać niebezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne. Umożliwi to całkowite urzeczywistnienie demokracji socjalistycznej i zniesienie wszelkich ograniczeń politycznych, które były niezbędne w okresie dyktatury proletariatu i budownictwa socjalistycznego. Społeczeństwo określi wówczas samo formy swych związków i swą strukturę organizacyjną.

Zwycięstwo socjalizmu oznacza wyzwolenie całej ludzkości. Socjalizm stworzy nie tylko nowy ustrój gospodarczy i społeczny, ale także wyższą kulturę i wyższą moralność wolnego człowieka.

Kategorie:
• Broszury, opracowania, fragmenty książek
• Dokumenty
• Partie polityczne
• PPS
• Teksty
• Teksty programowe
• Teoria