Program ludu pracującego. Postulaty polityczne i gospodarcze

[1936]

Postulaty polityczne klasy robotniczej

Zaostrzone antagonizmy klasowe i niezdolność obecnego ustroju do wyzwolenia życia społecznego z kleszczów zarówno nędzy, spowodowanej strukturalnym kryzysem, jak braku wolności, zniszczonej przez faszyzm i niebezpieczeństwa wojny, wywołanej przez kapitalizm – stawiają na pierwszym planie sprawę władzy politycznej. Dla klas posiadających utrzymanie władzy za wszelką cenę jest dziś głównym nakazem i celem działalności. Dla klas pracujących i wyzyskiwanych – jedynym wyjściem ze ślepej uliczki rzeczywistości kapitalistycznej jest zdobycie władzy celem przeobrażenia dzisiejszego ustroju w myśl interesów i potrzeb mas ludności pracującej w mieście i na wsi.

Zdobycie władzy i przeobrażenie ustroju to wielki trud, wymagający solidnego, pełnego entuzjazmu wysiłku wszystkich ludzi pracy. Toteż konferencja wysuwa na pierwsze miejsce postulat solidarnej walki robotników, chłopów, pracowników umysłowych oraz wszystkich warstw pracujących, zdeptanych politycznie i gospodarczo przez rządy klas posiadających.

Szczególne znaczenie ma dziś osiągnięcie braterskiego współdziałania między robotnikami i chłopami. Czas już najwyższy, by zbudzony ruch chłopski zajął należyte mu miejsce w walce z dzisiejszym ustrojem wyzysku i ucisku i wespół z ruchem robotniczym ustanowił zasadę: nie ma krzywdy robotniczej, która nie byłaby krzywdą chłopską, nie ma krzywdy chłopskiej, która nie byłaby krzywdą robotniczą. Konferencja stwierdza, że skupienie całego ludu pracującego wokół walki o rząd robotniczo-chłopski będzie ułatwione przez wzmocnienie więzów jedności wewnętrznej ruchu robotniczego na platformie socjalistycznego programu przebudowy społecznej. Konferencja podkreśla konieczność ostatecznego zlikwidowania rozłamu, wywołanego przez organizacje stworzone dla celów rozbijania klasowego ruchu zawodowego, oraz ustalenie w szeregach całego ruchu klasowego stosunków opartych na wzajemnej lojalności, swobodnej wymianie poglądów i dyscyplinie w walce.

W rozdmuchiwaniu antagonizmów narodowościowych i w nacjonalistycznym szczuciu, uprawianym w pierwszym rzędzie przez Narodową Demokrację – konferencja widzi planową akcję wymierzoną przeciwko skupianiu się mas pracujących wokół swych własnych celów, dywersję mającą antysemicką hecą zastąpić walkę z klasami posiadającymi i utorować drogę do władzy endeckiej skrajnej reakcji faszystowskiej. Konferencja wzywa ogół klasy robotniczej, bez różnicy narodowości, do solidarnego i energicznego przeciwstawienia się nacjonalizmowi i antysemityzmowi i do wspólnej braterskiej walki wyzyskiwanych przeciwko wyzyskiwaczom wszystkich narodowości. Tylko solidarna walka ludu pracującego wszystkich narodowości przeciwko wszelkim przejawom nierówności i ucisku narodowego i społecznego rozwiązać może wielkie zadania całkowitego wyzwolenia ludu. W świecie kapitalistycznym coraz bardziej zaogniają się stosunki międzypaństwowe, wyścig zbrojeń przybiera niebywałe rozmiary. Groźba pożogi wojennej jest atutem starego ustroju dla przekształcenia państwa w warowny obóz, w którym wola rządzących jest jedynym prawem. Dyplomacja mocarstw kapitalistycznych, dążąca do zaspokojenia swych imperialistycznych apetytów, przyczynia się do powiększania niebezpieczeństwa wojny i ułatwia rządom faszystowskim ich wojenne wyprawy. Przykładem tego jest tolerowanie przez Ligę Narodów podboju Abisynii przez Włochy. Ośrodkiem knowań wojennych są dziś także Niemcy hitlerowskie. Konferencja potępia bezwzględnie politykę międzynarodową państw faszystowskich i zwraca szczególną uwagę mas pracujących na konieczność zdecydowanej walki z hitleryzmem, grożącym dziś zniszczeniem niepodległości Polski i innych państw, jak Czechosłowacji, Litwy, oraz napadem na ZSRR. Jednocześnie konferencja zdaje sobie sprawę, że jedynym radykalnym sposobem usunięcia niebezpieczeństwa wojny jest obalenie ustroju kapitalistycznego i utworzenie w każdym kraju rządu przebudowy społecznej.

Konferencja stwierdza:

Rząd robotniczo-chłopski to walka z kryzysem!

Rząd robotniczo-chłopski to walka z faszyzmem!

Rząd robotniczo-chłopski to przezwyciężenie nacjonalizmu i antysemityzmu!

Rząd robotniczo-chłopski to pełne równouprawnienie narodów!

Rząd robotniczo-chłopski to zniszczenie niebezpieczeństwa wojny!

Tak więc hasło to staje się naczelnym hasłem całego ruchu robotniczego.

Zdobycie władzy dla frontu robotniczo-chłopskiego może być tylko rezultatem szerokich ruchów masowych, wymierzonych przeciwko ekonomicznemu wyzyskowi i uciskowi oraz systemowi politycznego bezprawia, panującego w stosunku do mas pracujących. Masy pracujące muszą bronić swych podstaw bytu, zdobywać ustępstwa, obalać przywileje warstw rządzących, dążyć do pełnych praw politycznych i społecznych.

Bezpośrednim celem bieżących walk ekonomicznych i politycznych mas robotniczych, chłopskich i pracowniczych jest:

zwalczenie bezrobocia i podniesienie poziomu życia mas pracujących w myśl konkretnych postulatów, ustalonych przez konferencję;
zapewnienie masom pracującym istotnej kontroli nad życiem politycznym i społecznym przez uzależnienie organów władzy od woli tych mas, będących jedynymi uprawnionymi gospodarzami kraju. Zdobycie prawa mas pracujących do wolnego wyboru swych przedstawicieli do ciał samorządowych i parlamentarnych;
zdobywanie politycznych swobód i praw, dających masom swobodę walki o swoje cele zasadnicze; pełnej amnestii dla więźniów politycznych i zniesienie obozów izolacyjnych;
zwalczanie polityki sojuszu Polski z hitlerowskimi Niemcami i innymi państwami faszystowskimi, popieranie wszelkich poczynań wzmacniających szanse pokoju światowego;
urzeczywistnienie, jako minimalnych warunków przyjaznego współżycia wszystkich narodowości w Polsce, zupełnej wolności, równouprawnienia, autonomii terytorialnej oraz zapewnienie wszystkim mieszkańcom kraju możliwości produkcyjnej i pożytecznej pracy oraz swobodnego, samodzielnego rozwoju kulturalnego;
odbudowa samorządu terytorialnego i ubezpieczeniowego.

Konferencja stwierdza, że walka o powyższe bezpośrednie żądania winna być częścią składową walki masowej robotników, chłopów i pracowników, mającej na celu zasadniczą przebudowę ustroju, umożliwiającą pełne zrealizowanie powyższych żądań przez zdobycie władzy i utrwalenie rządu robotniczo-chłopskiego.

Postulaty gospodarcze klasy robotniczej

W imieniu klasy robotniczej Polski konferencja partii socjalistycznych i przedstawicieli związków zawodowych domaga się: pracy dla wszystkich zdolnych do pracy, godziwych zarobków dla ludzi pracy, należytego zabezpieczenia dla wszystkich niezdolnych do pracy, słowem, chleba i pracy dla wszystkich warstw pracujących miast i wsi.

Polska posiada chętną i zdolną do pracy ludność, duże bogactwa naturalne, wystarczającą dla wszystkich mieszkańców ilość żywności, niewykorzystane warsztaty pracy w przemyśle, posiada więc wszelkie niezbędne warunki dla zapewnienia tej ludności prawdziwego dobrobytu.

Przyczyny zaś obecnego nieznośnego stanu rzeczy nie tkwią w żadnych zewnętrznych, niemożliwych do przezwyciężenia przeszkodach, lecz wyłącznie we właściwościach obecnego ustroju kapitalistycznego i w polityce rządów, dbających przede wszystkim o utrzymanie obecnego ustroju.

Konferencja wyraża swe przekonanie, że powstanie w Polsce rządu robotniczo-chłopskiego i przebudowa obecnego ustroju doprowadzą w szybkim czasie do zlikwidowania bezrobocia w miastach i po wsiach i do znacznego podniesienia dobrobytu mas pracujących.

Konferencja oświadcza uroczyście, że klasowy ruch robotniczy dąży do objęcia wespół z chłopami władzy w państwie dla zrealizowania programu przebudowy społecznej w imię dobra robotników, najszerszych mas włościańskich i pozostałych mas pracujących kraju.

Program ten wymaga przede wszystkim:

uspołecznienia całej bankowości i systemu kredytowo-emisyjnego oraz wielkich przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych;
wywłaszczenia obszarników bez odszkodowania;
reglamentacji (monopolu państwowego) handlu zagranicznego.

Konferencja podkreśla z naciskiem, że uspołecznienie to dotknie tylko wielkie przedsiębiorstwa w całej Polsce, nie naruszając w niczym interesów drobnych i średnich warsztatów pracy w miastach i na wsi, a przeciwnie, stwarzając dla nich lepsze niż dzisiejsze warunki pracy. Dlatego też uspołecznienie to może być organizacyjnie przeprowadzone w szybkim czasie, a społecznie odpowiadać będzie interesom olbrzymiej większości ludności.

Opanowanie przez państwo powyższych podstawowych dźwigni życia gospodarczego stwarza wielką potęgę gospodarczą, którą rząd robotników i chłopów przebudowy społecznej wykorzysta dla podniesienia dobrobytu ludności w sposób następujący:

Społeczna gospodarka planowa – oparta o zawodowo i spółdzielczo zorganizowane masy pracujące, wykorzysta wszystkie siły produkcyjne kraju dla wytwarzania potrzebnych dla ludności towarów i świadczeń oraz przeprowadzenia wielkich inwestycji, niezbędnych dla podniesienia poziomu materialnego i kulturalnego kraju. Wciągnięcie do produkcyjnej pracy 8 milionów tzw. „zbędnych” obecnie w Polsce sił roboczych stworzy materialne podstawy dla wzrostu powszechnego dobrobytu poprzez wzrost ilości wyprodukowanych dóbr.

Ten sam efekt winno mieć całkowite wykorzystanie olbrzymich sił produkcyjnych drobnomieszczaństwa przez dostarczanie mu niezbędnych surowców, narzędzi pracy, kredytów oraz przez zorganizowanie zbytu jego produkcji w ramach ogólnego planu gospodarczego.

Podniesienie siły nabywczej ludności pracującej w ten sposób, by zdołała zużyć wszystkie przeznaczone dla jej konsumpcji towary i świadczenia, a to zarówno przez podwyżkę realnych zarobków w przemyśle, jak i przez podniesienie cen na artykuły produkcji rolnej, jak i przez należyte zaopatrzenie starców, dzieci i wszystkich niezdolnych do pracy.
Podporządkowanie polityki emisyjno-kredytowej potrzebom produkcji, a nie wtłaczanie całego życia gospodarczego w madejowe łoże polityki deflacyjnej, polegającej na obcinaniu płac i zarobków, obniżaniu produkcji do poziomu zwężających się w ten sposób możliwości konsumpcyjnych, na tzw. „równaniu w dół”, jak to się dzieje u nas obecnie z niesłychaną krzywdą ludności pracującej.

Konferencja stwierdza, że powyższe wytyczne, stanowiące nierozerwalnie związaną ze sobą całość, umożliwią rządowi robotniczo-chłopskiemu szybkie zrealizowanie następujących żądań, których spełnienia należy już dzisiaj domagać się od istniejących rządów.

Żądania robotników i pracowników

1) Zapewnienia wszystkim bezrobotnym pracy lub należytych zasiłków.

Wydatnego podwyższenia realnych zarobków robotników i pracowników oraz ich oddłużenia.
Na wielką skalę prowadzonych robót publicznych w miastach i na wsi.
Emerytur dla ludzi pracy od lat 55.
6-godzinnego dnia pracy i rozbudowy ubezpieczeń społecznych.
Równego prawa do pracy dla mas pracujących mniejszości narodowych.
Budowy współczesnych mieszkań, których komorne byłoby dostosowane do zarobków robotniczych. Wydatnej obniżki obecnego komornego dla małych mieszkań.
Regulowania warunków pracy i płacy oraz umowy zbiorowe, zawierane z niezależnymi związkami zawodowymi robotników i pracowników.
Wolności walki strajkowej i kontroli nad przedsiębiorstwami.
Rozbudowy ustawodawstwa robotniczego i zniesienia ograniczeń, szykan i represji wobec ruchu zawodowego i spółdzielczego.
Zniesienia podatku dochodowego od zarobków poniżej 3600 zł rocznie.

Żądania włościaństwa

1) Bezpłatnego przekazania małorolnym i bezrolnym chłopom ziemi obszarników, z wyjątkiem majątków przeznaczonych na wzorowe gospodarstwa, uwzględniając przede wszystkim potrzeby miejscowej ludności włościańskiej.

Podniesienia cen na artykuły produkcji chłopskiej.
Skreślenia długów ciążących na drobnej własności chłopskiej.
Popierania spółdzielczości wiejskiej, zarówno w dziedzinie wymiany, jak i produkcji rolnej.
Umożliwienia odpływu nadmiaru ludności wiejskiej do przemysłu.
Wydatnych ulg podatkowych dla drobnej własności chłopskiej.
Wszechstronnego zaspokojenia potrzeb kulturalnych ludności wiejskiej.
Zniesienia szarwarku i innych tego rodzaju świadczeń personalnych.
Objęcia chłopów bezrolnych i małorolnych ubezpieczeniami społecznymi na wypadek choroby i niezdolności do pracy.

Żądania drobnomieszczaństwa miejskiego

1) Umorzenia długów obciążających drobne przedsiębiorstwa rzemieślnicze i handlowe.

Wydatnych ulg podatkowych.
Dostarczania taniego kredytu surowców.
Zorganizowania zbytu, umożliwiającego stałą pracę.
Obniżenia komornego za lokale tych przedsiębiorstw.
Zniesienia ograniczeń cechowych i narodowościowych przy wykonywaniu zawodu.

Żądania w obronie młodocianych i kobiet

1) Podwyższenia przymusowego wieku szkolnego do lat 16 i rozbudowy szkolnictwa wszystkich szczebli.

Zapewnienia możności pracy zarobkowej dla młodego pokolenia.
Umożliwienia dalszego kształcenia się na rachunek państwa dzieciom robotników, chłopów i drobnomieszczaństwa, które wykażą się odpowiednimi zdolnościami. Zniesienia przywileju klasowego wyższego wykształcenia.
Umożliwienia stałego dokształcania się wszystkim pracującym chcącym podwyższać swe kwalifikacje zawodowe.
Zapewnienia właściwej pomocy społecznej wszystkim dzieciom i młodocianym, którym rodzice nie są w stanie dać należytej opieki.
Ochrony pracy młodocianych i kobiet.
Równego prawa do pracy dla kobiet przy równych płacach.

Konferencja wzywa ogół pracujący Polski do natychmiastowej energicznej, wytężonej walki o te wszystkie żądania. Im większy będzie nacisk klasy robotniczej i jej sojuszników, tym większe będą ustępstwa rządzącej nami burżuazji.

Wszystkich naszych żądań nie zechce zaspokoić obecny kapitalistyczny ustrój oraz nasz rząd, ulegający woli klas posiadających. Dlatego też wszyscy ludzie pracy muszą każdą walkę o poszczególne żądania rozumieć i prowadzić jako część walki o rzecz najważniejszą, oznaczającą szybkie spełnienie wszystkich naszych żądań:

O własny rząd, o rząd robotniczo-chłopski, o realizację naszego programu przebudowy obecnego ustroju.

Pod znakiem tej walki winni się skupiać i jednoczyć wszyscy ci, którzy chcą, by w Polsce nie było więcej nędzy, głodu i bezrobocia.

3 maja 1936 r. została zwołana w Warszawie konferencja przedstawicieli Polskiej Partii Socjalistycznej, Komisji Centralnej Związków Zawodowych, Bundu, Poalej Syjon, Niemieckiej Socjalistycznej Partii Pracy, Ukraińskiej Socjaldemokratycznej Partii oraz Białoruskiej Socjaldemokratycznej Partii. Postulaty polityczne i gospodarcze referowali Zygmunt Zaremba (PPS) i Wiktor Alter (Bund). Narada wyłoniła komisję, która przygotowała ostateczny tekst dokumentu – „Program ludu pracującego. Postulaty polityczne i gospodarcze” (ogłoszony w 1936 r. w postaci broszury). Po latach fragmenty tego dokumentu – przedrukowane powyżej – umieszczono w pracy „Dokumenty programowe polskiego ruchu robotniczego 1878-1984”, pod redakcją Norberta Kołomejczyka i Bronisława Syzdka, Warszawa 1986. Tekst na potrzeby Lewicowo.pl przygotował Piotr Grudka.