Deklaracja programowa Polskiej Młodzieży Społeczno-Demokratycznej

[1937]

Obecny stan polityczny, gospodarczy i kulturalny Polski ulec musi zasadniczej przebudowie. Przemiany te wprowadzić należy w oparciu o a) postęp, b) demokrację, c) patriotyzm.

a) Postęp

Musimy stać się społeczeństwem na wszystkich polach prącym naprzód i tworzącym nowe wartości tak gospodarcze, jak i kulturalne, społeczeństwem, które nie zawaha się nigdy przed naginaniem swej struktury do potrzeb życia. Ten stały dynamizm stać się winien treścią naszych dążeń, a realizacja jego możliwa jest tylko w oparciu o wolnych i wartościowych ludzi. Wartość człowieka mierzymy jego przydatnością dla ogółu, użyteczność ta zaś jest funkcją moralności, talentu, wykształcenia, a przede wszystkim pracy człowieka.

Uznając poza tym istnienie pewnych emocjonalnych czynników, życiem ludzkim rządzących (np. patriotyzm, wiara), odrzucamy pojęcie materializmu dziejowego jako jedyne wytłumaczenie poczynań społecznych.

b) Demokracja

Państwo nie może być, jak stało się to w państwach totalnych, oderwanym od życia absolutem, lecz istnieje ono dla dobra ogółu obywateli, będąc zaś wyrazem woli zbiorowej, zapewnić ma każdemu wolność osobistą, wypływającą z podstawowych praw człowieczeństwa i równość startu dla każdego. Dążeniem naszym jest społeczeństwo bezklasowe, chociaż w chwili obecnej uznajemy, że istnieją tak klasy, jak i walka między nimi.

c) Patriotyzm

Polska jest dobrem wspólnym, przeto rozwijająca się w ramach sprawiedliwości społecznej Jej polityczna, gospodarcza i kulturalna potęga jest celem zasadniczym, nad spełnieniem którego winno pracować całe społeczeństwo.

Pragniemy stać się organizacją całej ideałem patriotyzmu, demokracji i postępu przejętej młodej inteligencji, gdyż wychodzimy z założenia, że właśnie inteligencja pracująca stać się winna pomostem łączącym element chłopski i robotniczy w jedną wielką Polskę Pracy.

Jesteśmy organizacją całkowicie niezależną i samodzielną i nie znajdujemy odpowiednika w żadnej organizacji politycznej starszego społeczeństwa.

Wierzymy głęboko, że w oparciu o uczciwe i słuszne zasady staniemy się przez uczciwe postępowanie wykonawcami naszych założeń, wypracowanych w dużej mierze przez naszych ideowych poprzedników z doby powstań, organizacji niepodległościowo-rewolucyjnych i walk o niepodległość, przez wielkich myślicieli i pisarzy, którzy stali się twórcami polskiej demokratycznej tradycji.

Stwierdzamy, że zawsze dążyć będziemy do współpracy i konsolidacji wszystkich demokratycznych żywiołów, stojących na stanowisku państwowości polskiej, natomiast walkę bezwzględną wypowiadamy wszelkim przejawom faszyzmu i reakcji, komunizmowi i innym na szkodę Polski działającym prądom.

I. Ustrój

W celu zrealizowania sprawiedliwości społecznej domagamy się silnego państwa, opartego na ustroju demokratycznym, który ma za zadanie pogodzić wolność jednostki z dobrem i zabezpieczeniem siły politycznej i gospodarczej ogółu społeczeństwa. Przez takie państwo rozumiemy republikę mającą:

wybrany przez ogół, będący wyrazem woli społeczeństwa organ ustawodawczy;
a) posiadający oparcie w społeczeństwie rząd, odpowiedzialny przed parlamentem, ale nie będący przedmiotem rozgrywek partii i grup, b) szeroko rozbudowany samorząd terytorialny i gospodarczy, który jest najlepszą szkołą wyrobienia obywatelskiego i realną formą uspołecznienia i demokratyzacji władzy;
niezależne, o przewidzianym trybie sądy. Domagając się takiego ustroju, przeciwstawiamy się wyraźnie komunizmowi i faszyzmowi w jakichkolwiek formach, gdyż ustroje te są zaprzeczeniem demokracji i negacją praw człowieka.

Zwalczamy przeto wszelkie próby wprowadzenia i propagandę obcych haseł i niezgodnych z naszym duchem i naszą kulturą prądów ustrojowych.

II. Przebudowa społeczno-gospodarcza

W ramach dzisiejszego ustroju wolno-kapitalistycznego jest niemożliwe usunięcie wyzysku, realizowanie sprawiedliwości społecznej, a przede wszystkim zapewnienie każdemu dostatecznych warunków bytu.

Dążyć będziemy do ustroju, w którym usunięta zostanie krzywda i wyzysk, w którym podział dochodu społecznego rozłożony zostanie sprawiedliwie na ogół obywateli, a regulowany będzie w zależności od pracy, wykształcenia i zdolności jednostki.

Środkiem do osiągnięcia tego jest gospodarka planowa, koordynowana przez fachowy organ gospodarczy, a zapewniająca każdemu minimalny poziom stopy życiowej, który by dawał możność zaspokojenia potrzeb cywilizowanego człowieka.

Uznając własność prywatną jako jedną z podstaw życia społecznego, dążyć będziemy do jej ograniczenia tylko w tych wypadkach, w których wymaga tego interes społeczeństw.

Powyższy dokument powstał prawdopodobnie 30 listopada 1937 r. na zebraniu założycielskim Polskiej Młodzieży Społeczno-Demokratycznej. Drukiem ukazał się w piśmie „Orka na Ugorze” nr 4(30) z dn. 11. II. 1938 r. Po latach zamieszczono go w książce „Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937-1939”, wstęp i opracowanie Leona Chajna, część 2, Warszawa 1964. Przedrukowujemy go za tym ostatnim źródłem. Na potrzeby Lewicowo.pl tekst przygotował Piotr Grudka.

Polska Młodzież Społeczno-Demokratyczna była organizacją utworzoną we Lwowie, w środowisku tamtejszej postępowej inteligencji, współpracowała z lokalnym Klubem Demokratycznym, a następnie z lwowskim oddziałem Stronnictwa Demokratycznego – ugrupowania zrzeszającego lewicowo-postępową inteligencję i ludzi wolnych zawodów. PMS-D sympatyzowała z syndykalizmem, część jej członków działała w Związku Związków Zawodowych po jego silnym zwrocie w lewo w II połowie lat 30. Była też bardzo aktywna w przeciwdziałaniu antysemickim ekscesom endeckim na uczelniach. Prezesem Rady Naczelnej PSM-D był m.in. Jerzy Lerski, słynny w czasie II wojny światowej „Jur”, emisariusz Komendy Głównej AK i kurier rządu RP na uchodźstwie.