Lewicowo.pl – Portal poświęcony polskiej lewicy demokratycznej, patriotycznej i niekomunistycznej

Eugeniusz Ajnenkiel

Kronika bojowa PPS (Frakcji Rewolucyjnej) w roku 1907

[1937]

Po rozłamie w partii, a więc od listopada 1906 roku, w centralnym organie PPS – „Robotniku”, ogłaszano stale biuletyny z placu boju, jaki prowadziła organizacja bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej. Do tego czasu centralny organ partii zawierał szereg notatek pod różnymi tytułami: „walka terrorystyczna”, „kronika terrorystyczna”, „komunikaty C. K. R.”, albo też pod tytułami, odpowiadającymi samemu przebiegowi walki. Ważniejsze wystąpienia ówczesne odzwierciadlają się w odezwach. Nim przejdę do roku przez siebie opracowanego, cofnę się nieco wstecz i zanotuję dwie takie odezwy: jedną z roku 1905 i jedną z roku 1906. Pierwsza wydana po zamachu na policmajstra warszawskiego – Nolkena:

Towarzysze!

Miara cierpliwości przebrała się. Okrucieństwa rządu doprowadziły masę ludową do tego, że sam widok policjanta wywołuje żądzę zabicia go. W walce o wolność i sprawiedliwość społeczną polski lud pracujący spotyka się z takimi wyrafinowanymi katuszami, z takim zwierzęcym znęcaniem się nad nim, że dłużej czekać nie chce i żąda odwetu.

Na nas, jako na przedstawicieli tego walczącego proletariatu, spada obowiązek mściciela. I oto pierwszy krok zrobiony, sprawiedliwości staje się zadość.

Za znęcanie się nad bezbronnymi manifestantami na ulicy i w cyrkułach rozpoczęliśmy karać zbirów policyjnych. Za śmierć i rany wielu naszych towarzyszy, za strzały podczas pożarów, za strzały na Lesznie, Grzybowie i podczas strajku powszechnego, za prowokację antysemicką został wciągnięty w zasadzkę i ukarany urzędowy sprawca tych zbrodni – Nolken.

Żal nam, że ucierpieli przy tym ludzie niewinni, ale uniknąć tego nie można w walce prowadzonej w takich warunkach i w takiej formie, gdzie napadający nie mniej jest narażony od wroga.

Ze względu na cel tej strasznej walki niech nam wybaczą ci ludzie, niech cierpienia ich staną się ofiarą na ołtarzu wolności, jak cierpienia tych, którzy, niszcząc złą gadzinę, sami przy tym padają.

Wyrwanemu przemocą spośród nas towarzyszowi Stefanowi Okrzei za spełnienie z takim zaparciem siebie obowiązku wyrażamy cześć i zachowujemy serdeczną pamięć o nim. Niech ofiara jego świeci innym przykładem w krwawej walce.

Wydział Spiskowo-Bojowy Polskiej Partii Socjalistycznej

Warszawa, 29 marca 1905.

W roku następnym 1906, zaraz po słynnym wykradzeniu więźniów z Pawiaka, partia wydaje tegoż dnia komunikat – odezwę do ludności o następującym brzmieniu:

ZAWIADOMIENIE

Dziś w nocy wyrwaliśmy opryszkom carskim z Pawiaka wszystkich tych więźniów, którym groziła kara śmierci.

Było ich dziesięciu – wszyscy są wolni.

Warszawa, d. 24 kwietnia 1906 roku.

Centralny Komitet Wykonawczy Polskiej Partii Socjalistycznej

Jedno z największych gromadnych wystąpień Organizacji Bojowej, tzw. krwawa środa dnia 15 sierpnia 1906 r., znajduje swój wyraz w „Robotniku” nr 171 z dn. 22 sierpnia 1906 r. w notatce pod tytułem „Kronika terrorystyczna”:

W czasie od dnia 15 do 19 sierpnia wedle danych, zebranych przez gazety legalne w miastach: Warszawie, Łodzi, Włocławku, Płocku, Kutnie, Łowiczu, Lublinie, Będzinie, Radomiu, Szydłowcu, Chełmnie, Dąbrowie, Busku, Głąbinie, Kiernozi oraz wsiach Dobre (pod Radzyminem), Sanniki (pod Gostyninem), Struga (pod Warszawą), Targówek (pod Warszawą) zostało ranionych albo zabitych przez członków naszej bojowej organizacji: 1 naczelnik straży ziemskiej, 1 policmajster, 2 komisarzy cyrkułowych, 8 rewirowych, 24 policjantów, 25 starszych i młodszych strażników, 13 podoficerów i szeregowców żandarmskich, 1 były żandarm i starszy dozorca więzienny, 2 szpiegów.

Ofiarą zamachu padły tylko jednostki znane jako szkodliwe. Innych nie dotykano. Tym się tłumaczy to, że w niektórych miejscowościach i pewnych dzielnicach miast pogromu policji wcale nie było. W miastach tych i dzielnicach policja przedtem już oczyszczoną została z elementów niebezpiecznych rewolucji, bądź też jest całkowicie sterroryzowaną albo nawet w pojedynczych wypadkach sprzyjającą czynnie rewolucji.

W r. 1907 „Robotnik” specjalny dział poświęca komunikatom Wydziału Bojowego. Dzięki nim możemy ułożyć w kolejnym porządku te wystąpienia bojowe, do których się partia przyznaje. Przy notatkach, w nawiasie, podaję numer „Robotnika” i jego datę.

Styczeń 1907 r.

Dnia 1 – „nasza Organizacja Bojowa” wykonała wyrok śmierci na dwóch strażnikach w Płocku – Ksenofontowie i Rudawskim. Obaj byli łotrami, którzy dotkliwie dali się we znaki naszym towarzyszom, (Robotnik nr 206, 16.1.1907).

Dnia 2 – „nasza O. B. wykonała napad na poborcę przysięgłego powiatowej kasy łowickiej, przy czym skonfiskowała 1567 rubli. Część uczestników dostała się w ręce policji, skutkiem niedokładnego wypełnienia instrukcji. U jednego z aresztowanych znaleziono spis nazwisk współtowarzyszy jego piątki. Wynikiem tego było oddanie pod sąd polowy trzech towarzyszów. O żadnej »zdradzie«, jak pisały kurierki, nie było mowy” (R. 207, 25.1.1907). [Z wyroku sądu polowego straceni zostali w Łodzi w dn. 13.01.1907 r. uczestnicy zamachu Adam Merc, Józef Antczak i Stefan Porasiński]

Dnia 3 – „Z rąk członków naszej O. B. padł rewirowy cyrkułu nowoświeckiego – Jan Zbyszewski, znany szeroko ze swej nadzwyczajnej »gorliwości«” (R. 206, 16.1.1907).

Dnia 6 – „W Łodzi przy zbiegu ulic Krótkiej i Mikołajewskiej dokonano zamachu na Ewę Pik, podejrzaną o szpiclostwo”.

Dnia 8 – „O godz. 12 w południe spotkało dwóch szpiclów na ul. Nowy Świat (w Warszawie) przechodzących dwóch robotników. Kazali im podnieść ręce do góry, chcąc ich zrewidować, ale ci poznali w jednym z nich znanego prowokatora Sankowskiego. Błyskawicznie wyjęli z kieszeni brauningi i wypalili. Obaj szpicle padli na ziemię, jeden z przestrzeloną szyją, drugi z przebitą ręką. Strzelający uciekli, ścigano ich i na ul. Smolnej jednego ujęto. Gazety podały nazwiska rannych agentów: Kozłowski i Kowalenko. Otóż tym Kozłowskim jest Sankowski” (R. 208,  1.11.1907).

Dnia 9 – „W miasteczku Wisznica, pow. bialskiego, gub. siedleckiej, Organizacja Bojowa naszej partii skonfiskowała na poczcie 1242 rb. 84 kop. gotówką oraz 1689 rb. 68 kop. markami, tudzież 2 rewolwery. W sumie powyższej zawiera się też 15 rubli z miejscowego monopolu. Przy napadzie na pocztę został śmiertelnie ranny strażnik. Cała zawartość sklepu monopolowego została zniszczona” (R. 207, 25.1.1907).

Dnia 10 – „Członkowie naszej O. B. zgładzili w Łodzi jednego z najnikczemniejszych siepaczy rządowych u nas. Był nim podpułkownik żandarmerii, naczelnik żandarmerii powiatu łódzkiego i łaskiego Mikołaj Żadko-Andrejew. Podczas dni wolnościowych – podobnie, jak Konstantinow – Żadko-Andrejew na kolanach zaklinał się, że już porzuci swe niecne rzemiosło i wyjedzie z Łodzi. Ale kiedy przyszła reakcja, znowu zabrał się do znęcania się nad robotnikami, za co go też w końcu spotkała zasłużona kara” (R. 206, 16.1.1907).

Dnia 13 – „Bronisław Dąbrowski (pseud. Boer) z Dołu – prowokator – został dnia 13 stycznia 1907 r. zgładzony przez naszą organizację bojową. Towarzysze z więzienia pisali kilkakrotnie, że »Boer« sypie. Po sprawdzeniu tych faktów wydano na »Boera« wyrok śmierci” (R. 210, 1907).

Dnia 15 – „Na szosie chęcińskiej pod Zagórzem został zabity przez członków naszej organizacji bojowej Wolf Kopf, najgorszy szpieg w Chęcinach. On to przyczynił się do rozbicia naszej organizacji partyjnej w tej miejscowości. Zaraz po zabiciu łotra organizacja PPS (Frakcja Rewolucyjna) została w Chęcinach odbudowana” (R. 207, 25.1.1907).

Dnia 17 – „Wieczorem nasza O. B. zorganizowała napad na stację kolei nadwiślańskiej – Rejowiec. Unieruchomiono personel stacyjny, wyłączono Rejowiec z komunikacji telegraficznej, po czym rozbito dynamitem kasę zawiadowcy, z której skonfiskowano 3634 rb. 21 kop.”. Żadnych ofiar nie było. Dokonawszy konfiskaty, towarzysze usunęli się ze stacji. Pościg żandarmerii pozostał bez skutku. (R. 207.25.1.07). [W pokwitowaniach wpływów partyjnych skonfiskowaną sumę podano  jako 3684 rub. 21 kop.]

(Bez bliższej daty) – „Na żądanie dzielnicowego komitetu na Rakowie zostali zabici przez członków naszej O. B. starszy unteroficer Nieczajew i starszy strażnik policji rakowskiej Biskup, jako specjalnie szkodliwe dla rozwoju naszej działalności jednostki. Policjanci ci stale rewidowali »podejrzanych« na ulicach” (R. 207, 25.1.1907).

Luty 1907 r.

Dnia 2 – „Nasza organizacja bojowa zgładziła jednego z najbardziej krwiożerczych i nikczemnych sług carskich w naszym kraju. Dnia 2 lutego 1907 r. podczas spaceru przed tumem w Płocku padł ugodzony celnym strzałem gubernialny naczelnik żandarmerii – Bielski” (R. 209, 8.II.1907).

Dnia 2 – „Członkowie naszej organizacji zabili w Lublinie prowokatora-bandytę znanego pod pseudonimem »Paweł«. Należał on do miejscowej organizacji socjalistów-rewolucjonistów, skradł kilka brauningów i zorganizował, jak się wkrótce wydało, napady bandyckie. Jednocześnie bardzo skwapliwie zbierał adresy. Powołany przed sąd dwukrotnie, nie stawił się. Kiedy zgromadzono dostateczną ilość dowodów przeciw niemu, został zabity przed Magistratem” (R. 209, 8.II.1907).

Dnia 8 – „Nasza O. B. zgładziła na ul. Wroniej w Warszawie Władysława Trawińskiego (przezwisko »Wesoły«), prowokatora, który nie tylko sam pełnił te funkcje, ale namawiał do tego innych” (R. 210, 1907).

Dnia 20 – „Członkowie naszej O. B. ciężko zranili podoficera żandarmerii Zasima, znanego z energicznych zabiegów szpiclowskich w Zagłębiu Dąbrowskim” (R. 213, 22.II.1907).

Dnia 21 – „Organizacja bojowa zgładziła wachmistrza Ostiepanczuka i zraniła strażnika na Niemcach w Zagłębiu Dąbrowskim. Podczas akcji został zabity bojowiec pseudonim »Dubasow«”. (R. 213, 22.II.1907).

Dnia 22 – „Dokonano zamachu na filię pocztową przy ul. Wspólnej róg Kruczej. Zabrano 6427 rb. 94 kop. W czasie akcji zostali zabici: naczelnik filii pocztowej, listonosz i 2 żołnierze; ranni zostali: 3 żołnierze, 2 listonoszów, 1 urzędniczka i 3 interesantów” (R. 213 22.II.07). [Ze strony bojowców rant odnieśli Jan Wadoń („Zbigniew”), Józef Krasuski i Jan Karkocha („Czesław”), ten ostatni na skutek odniesionych ran zmarł w szpitalu pod nazwiskiem Stefana Kałdunka]

Dnia 26 – „Nasza O. B. w Zagłębiu Dąbrowskim zabiła strażników Winnika i Grabieńca, szpicla Władysława Piegzę i Antoniego Wójcika, członka frakcji umiarkowanej – w ostatnich czasach denuncjanta i prowokatora” (R. 213, 22.II.1907).

(Bez bliższej daty) – „Nasza O. B. zorganizowała napady zbrojne na stacje Nałęczów i Leopoldów, kolei nadwiślańskiej, w celu konfiskaty pieniędzy rządowych. W Nałęczowie wzięto 567 rb. 25 kop. gotówką, za 18 rb. 25 kop. marek i za 3 rb. 75 k. weksli. W Leopoldowie skonfiskowano 25 rubli. W Nałęczowie zostali zranieni sędzia pokoju z Lublina – Sołowiew i żandarm kolejowy Jarmołowicz, którzy urządzili zasadzkę i strzelali do naszych towarzyszy z wychodka” (R. 209, 8.II.1907).

(Bez bliższej daty) – „Nasza O. B. zorganizowała zamach na naczelnika powiatu łęczyckiego Patkowskiego. Jedna z kul trafiła go w szyję na wylot, druga w biodro, trzecia w wątrobę, ale znany ze swoich łotrostw stupajka carski ocalał i żyje w dalszym ciągu” (R. 209, 8.II.07).

(Bez bliższej daty) – „Nasza O. B. usunęła w Częstochowie na Rakowie prowokatora Michałowskiego, który powrócił do Częstochowy po dłuższej nieobecności, sądząc, że już tam o nim zapomniano” (R. 210, 1907).

(Bez bliższej daty) – „W Końskich został zabity przez członków naszej organizacji bojowej strażnik Matwiejew, który w okropny sposób znęcał się nad uwięzionymi towarzyszami naszymi” (R. 212, 27.II.1907).

Marzec 1907 r.

Dnia 16 – „Nasza organizacja bojowa zgładziła w Radomiu znanego szpicla, agenta policji Sawickiego, który był prawdziwą plagą w stosunkach radomskich”. (R. 213, 22.II.1907 r.).

Dnia 22 – „Na Rakowie zabity został przez organizację bojową Karol Skowroński, znany szpicel, były strażnik” (R. 215, 10.IV.07).

Dnia 26 – „Na Rakowie organizacja bojowa zgładziła bandytę i szpicla – Milczarka” (R. 215, 10.IV.1907).

Dnia 26 – „Organizacja bojowa zabiła w Zagłębiu Dąbrowskim – Pieszczewicza – prowokatora i zabójcę jednego z członków O. B. tow. Majłaczyńskiego” (R. 215, 10.IV.1907).

Dnia 27 – w Łodzi dokonano konfiskaty pieniędzy monopolowych w sklepie przy ul. Aleksandrowskiej. Zabrano 70 rubli.

Dnia 27 – „W Sosnowcu został zabity strażnik Bocian – wyrok wykonano na najruchliwszej ulicy Sosnowca w czasie dnia. Bocian znęcał się nad aresztowanymi” (R. 215, 10.IV.1907 r.).

Dnia 29 – „Organizacja bojowa dokonała zamachu na pocztę w Strzemieszycach. Zabrano 27 rb. 87,5 kop.”. (R. 215 10.IV.1907).

Dnia 29 – „Organizacja bojowa dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w monopolu na Porąbce (około Zagłębia Dąbrowskiego). W czasie akcji zginęło trzech żołnierzy. Zabrano 347 rb. 63 kop. (R. 215, 10.IV 1907).

(Bez bliższej daty). – „W Siedlcach został zabity przez naszą O. B. Feliks Jakubowski, członek miejscowej organizacji partyjnej – zdrajca i prowokator” (R. 213, 22.III.1907).

(Bez bliższej daty) – „Skonfiskowano urzędnikowi kancelarii gubernialnej w Radomiu 2995 rb. pieniędzy rządowych” (R. 213, 22.III.1907).

(Bez bliższej daty) – „Organizacja bojowa Zagłębia Dąbrowskiego dokonała napadu na stację kolei iwangrodzkiej »Paryż«”. Zabrano 7 rb. 20 kop.” (R. 215, 10.IV.1907).

(Bez bliższej daty) – „W Sławkowie organizacja bojowa dokonała zamachu na wachmistrza strażników z Olkusza. Wachmistrz został ranny” (R. 215, 10.IV.1907).

(Bez bliższej daty) – „W Warszawie został zabity przez naszą organizację bojową konduktor Sidorek, słynny w swoim czasie prowokator” (R. 215, 10.IV.1907).

(Bez bliższej daty) – „Organizacja Bojowa Zagłębia Dąbrowskiego dokonała konfiskaty pieniędzy w monopolach: w Sławkowie (gdzie zabrano 25 rubli) i w Kluczach (gdzie zabrano 94 ruble i 47,5 kop)” (R. 215, 10.IV.1907).

Kwiecień 1907 r.

Dnia 6 – „Nasza O. B. w Lublinie usunęła starszego wachmistrza Chodaczuka. Zbir ten dotkliwie dawał się we znaki aresztowanym towarzyszom” (R. 217, 12.V.1907).

Dnia 15 – „Zabity został przez O. B. w Sosnowcu Wojciech Dziurowicz – bandyta i szpieg” (R. 217, 12.V.1907).

Dnia 16 – „W Sosnowcu podczas aresztowania członek O. B. zabił dwóch strażników: Murzyna i Czarneckiego oraz ciężko zranił jednego z żołnierzy, który wkrótce zmarł. Towarzysz uniknął tym aresztowania” (R. 217, 12.V.1907). Dnia 17 – „W Zawierciu zgładzony został przez organizację bojową Sylwester Pudło – szpicel” (R 217, 12.V.1907).

Dnia 18 – „O. B. skonfiskowała w osadzie Olsztyn pod Częstochową 20 rubli 12,5 kop., przy czym został zabity starszy strażnik, któremu zabrano rewolwer i połamano szablę” (R. 217, 12.V.1907). Dnia 18 – „O. B. obsadziła stację kolejową Suchedniów w celu konfiskaty pieniędzy rządowych. Bombą wysadzono drzwi kasy. Zabrano 102 ruble 55 kopiejek. Prosto ze stacji bojowcy udali się na pocztę, gdzie zabrali 41 rubli markami oraz 7 rubli 30 kop. gotówką” (R. 217 12.V.1907).

Dnia 20 – „W Sosnowcu na ul. Fabrycznej zginął Jan Szczepaniak – szpicel” (R. 217, 12.V.1907).

Dnia 22 – „Łódzka Organizacja Bojowa dokonała zamachu na furgon monopolowy w Łodzi przy zbiegu ulicy Przędzalnianej i Rokicińskiej. Zabrano 4852 rb. Odłamkami rzuconej bomby ranni zostali dwaj żołnierze, Aleksy Bielajew i Paweł Krubiłow. W czasie wymiany strzałów zabity został żołnierz Churułła Ajmatulin oraz ranny żołnierz Feodor Bajdułow” (R. 217, 12.V.1907).

Dnia 22 – „Bojowcy skonfiskowali 75 rubli z monopolu w Porębie. W czasie akcji zabity został 1 kozak, stawiający opór” (R. 217, 12.V.1907).

Dnia 22 – „Zabity został przez O. B. rewirowy Zachariasz Makarewicz – odznaczający się okrucieństwem wobec robotników. W czasie walki raniono dwóch żołnierzy, Iwanowa i Fiedotowa” (R. 217, 12.V.1907).

Dnia 24 – „Organizacja Bojowa dokonała zamachu na dwóch strażników policyjnych w Pabianicach – Priwidencowa i Binka, znanych ze swego okrutnego obchodzenia się z aresztowanymi robotnikami i z prześladowania naszych towarzyszy. Obaj strażnicy zostali zabici. Wykonawcy zamachu zbiegli” (R. 217, 12.V.1907).

Dnia 28 – został zabity w Strzemieszycach przez członków organizacji bojowej młodszy strażnik Kubiczek, „który przebierał się po cywilnemu i gorliwie tropił organizację” (R. 218, 2.VI.I907).

(Bez bliższej daty) Organizacja Bojowa dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w dwóch sklepach monopolowych pod Kielcami. Zabrano 133 rb. (R. 217, 12.V.1907).

(Bez bliższej daty). – W Łodzi O. B. skonfiskowała w sklepie monopolowym rb. 70 (R. 217, 12.V.1907).

(Bez bliższej daty) – Organizacja Bojowa dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w trzech sklepach monopolowych w Częstochowie. Zabrano: w I – 255 rb. 52 k., w II – 31 rb. 50 kop., w III – 8 rb. 59,5 kop., razem 296 rubli 61,5 kop. (R. 217, 12.V.1907).

(Bez bliższej daty) – W Ogrodzieńcu Organizacja Bojowa skonfiskowała 54 rb. 59 kop. pieniędzy rządowych (R. 217, V.1907).

Maj 1907 r.

Dnia 3 – W Sosnowcu został zabity wachmistrz żandarmerii Gawrił Kalenko. „W akcji tej zginął jeden z naszych towarzyszy, członek O. B. Kaźmierczak Józef” (R. 218, 2.VI.1907).

Dnia 15 – na Rakowie (Częstochowa) O. B. zgładziła dwóch młodszych strażników, Walentego Banacha i Ksenofonta Bielajewa (R. 218, 2.VI.1907).

Dnia 17 – Nasza O. B. w Kielcach ciężko poraniła wachmistrza Antoniego Grzeszczaka – mordercę nieodżałowanego towarzysza Wilhelma Cymera (członka O. B.). Zamachu dokonano w biały dzień o godz. 11 przed południem, w ruchliwym punkcie miasta (R. 219, 2l.VI.1907).

Dnia 17 – w Łodzi na ul. Podleśnej organizacja bojowa dokonania zamachu na furgon pocztowy. W czasie zamachu zabity został kozak, ranni zaś zostali urzędnik pocztowy Ostromecki i pocztylion Hentschel. Skonfiskowano 2000 rubli. [Przybyli na miejsce zamachu kozacy urządzili pogrom w fabryce Kutnera, gdzie zabili 21 osób, w tej liczbie 14 robotników i urzędników kantorowych, a zraniono 34 osoby. Kasę fabryczną kozacy rozsadzili i pieniądze z niej zabrali]

Dnia 17 – Warszawska O. B. dokonała napadu na stację miejską kolei nadwiślańskiej przy ul. Długiej. Zabrano 6454 rb. Dwóch żołnierzy w czasie akcji zostało zabitych. Bojowcy wyszli z akcji bez szwanku (R. 218, 2.VI.1907).

Dnia 17 – Został zabity przez O. B. w Ząbkowicach Józef Szpieg, dróżnik stacyjny, zajmujący się zawodowo szpiclostwem (R. 218, 2.VI.1907).

Dnia 18 – w Zawierciu został zabity strażnik Gawłowski „za znęcanie się nad aresztowanymi” (R. 218, 2.VI.1907).

Dnia 22 – „na Niemcach O. B. zabiła agenta policji niewiadomego nazwiska” (R. 220, 7.VII.1907).

Dnia 22 – „w Grabacinie w Zagłębiu Dąbrowskim O. B. zgładziła szpicla Jasica” (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 22 – z więzienia z Lublina zbiegło 22 więźniów politycznych (R. 219, 21.VI.1907).

Dnia 31 – o wpół do dziewiątej rano na ul. Średniej w Łodzi nasza O. B. zgładziła rewirowego Adama Malinowskiego. Jeden z żołnierzy eskorty zabity, drugi ciężko ranny (R. 216, 21.VI.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w sklepie monopolowym w miejscowości Chełmno. Zabrano rb. 17 (R. 218, 2.VI.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. skonfiskowała 94 rb. pieniędzy rządowych w Piotrkowicach (R. 218, 2.VI.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. skonfiskowała 103 rb. 50 kop. pieniędzy rządowych w Promniku (R. 218, 2.VI.1907).

Czerwiec 1907 r.

Dnia 6 – w Warszawie na Lesznie zabity został agent tajnej policji Szoławski. W kilka godzin później na tejże ulicy padł inny agent nieznanego nazwiska (R. 219, 21.VI.1907).

W nocy z 6 na 7 czerwca nasza O. B. zorganizowała wyprawę do Samsonowa (w gub. kieleckiej). W monopolu zabrano 2 rb. 75 kop., w gminie zaś 60 rubli pieniędzy monopolowych. Z gminy zabrano też 49 blankietów paszportowych (R. 219, 21.VI.1907).

Dnia 9 – o godz. 7 rano na ul. Nowomiejskiej w Łodzi zabity został przez członków naszej O. B. rewirowy Kuźma Marmuzow. Na odgłos strzałów nadbiegli żołnierze, którzy zabili jednego z naszych towarzyszy Franciszka Pietrzykowskiego (pseudonim „Siwy”), lat 19, robotnik, pracował w fabryce Dawida Prussaka. Marmuzow był rewirowym II cyrkułu, z którego zginęli z rąk naszej O. B. prawie wszyscy rewirowi: Jarczak, Malinowski, Pielich, a ciężko ranni i niezdolni do pracy są: Mozganow, Palej i Poniatowski (R. 219, 21.VI.1907).

Dnia 10 – w Tomaszowie Rawskim został zgładzony przez naszą O. B. wachmistrz żandarmerii Szirjewskij (R. 219, 21.VI.1907).

Dnia 10 – w Łodzi, przy ul. Pańskiej, zostali śmiertelnie ranieni agenci Ludwik Bluzacki i Benedykt Gaduk (R. 219, 21.VI.1907).

Dnia 11 – około godz. 2 po południu w Łodzi na rogu ul. Cegielnianej i Zagajnikowej strzałami z rewolweru zabity został Stanisław Mikołajczyk. Na trupie znaleziono kartkę z napisem: „Za zdradę towarzyszów frakcji rewolucyjnej P. P. S.”.

Dnia 11 – w Tomaszowie Rawskim został zabity przez naszą O. B. strażnik (R. 219, 21.VI.1907).

Dnia 11 – O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w sklepie monopolowym w Częstochowie. Zabrano 20 rb. 87 kop. (R. 220, 7.VII.1907).

Dnia 12 – w Łodzi na ul. Drewnowskiej zabito rewirowego Dymitra Siwunkę i strażnika Floriana Jachowskiego.

Dnia 15 – około godz. 12 w nocy oddziałek naszych bojowców wtargnął na stację Zagnańsk odnogi Dąbrowskiej i rozbiwszy aparaty telegraficzne oraz sygnały elektryczne zabrał z kasy stacyjnej jej zawartość. Następnie odczepiwszy parowóz od pociągu kazali się odwieźć w stronę Kielc. Pod Tumlinem wysiedli z parowozu (R. 219, 21.VI.1907).

Dnia 16 – O. B. skonfiskowała w sklepie monopolowym w Blachowni 17 rb. 49 kop. (R. 220, 7.VII.1907).

Dnia 18 – w Częstochowie O. B. zgładziła szpicla i bandytę Franciszka Cieślińskiego (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 23 – w Rokitnie (gub. siedlecka) O. B. wykonała zamach na szpicla, byłego żandarma, Prokopowa. Jednocześnie skonfiskowano w monopolu 7 rb. i 30 kop. (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 26 – w Częstochowie został zabity szpicel i bandyta, Stefan Czerwiński (R. 222,19.VIII.1907).

Dnia 27 – w Bolesławiu O. B. skonfiskowała w sklepie monopolowym 13 rb. gotówką i 9 rb. 60 kop. wekslami. (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 27 – na Niemcach O. B. zabiła strażnika (R. 220, 7.VIII.1907).

Dnia 27 – O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w sklepie monopolowym w Kluczach. Zabrano 26 rubli (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 27 – w Sielcu pod Sosnowcem O. B. dokonała zamachu na strażnika Zabiegałę, znanego z dzikości i znęcania się tak nad robotnikami, jak aresztantami (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 28 – na Rakowie O. B. dokonała konfiskaty w monopolu. Zabrano 20 rb. 30 kop. (R. 220, 7.VIII.1907).

Dnia 28 – O. B. dokonała zamachu na stację Międzyrzec. Kasy nie zdołano rozbić. W tym czasie przyjechał z Białej „zborszczyk” Makropiło, który chciał strzelać do bojowców – w obronie własnej musieli go zabić. (R. 222, 19.VIII.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. skonfiskowała pieniądze rządowe w miejscowości Stary. Zabrano 43 rb. 36 kop. (R. 219, 21.VI.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. skonfiskowała pieniądze rządowe w Huszlewie. Zabrano 46 rb. 75 kop. (R. 219, 21.VI.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. skonfiskowała pieniądze rządowe w Łodzi. Zabrano 260 rb. 90 kop. (R. 219, 21.VI.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. skonfiskowała pieniądze rządowe w następujących monopolach: Daleszyce – 22 rb. 18 kop., Nagłowice – 74 rb., Chlewice – 116 rb., Dzienków – 79 rb., razem 291 rb. 18 kop. (R. 220, 7.VII.1907).

Lipiec 1907 r.

Dnia 2 – O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w monopolu w Wyrąbach (powiat łukowski). Zabrano 9 rb. 63 kop. (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 2 – w Sielcu pod Sosnowcem O. B. dokonała zamachu na strażnika Darniszenko, znanego z dzikości i znęcania się nad robotnikami (R. 222, 19.VIII 1907).

Dnia 3 – w Częstochowie O. B. dokonała zamachu na rewirowego Piotra Świetlińskiego. Rozzuchwalił się on w ostatnich czasach i odznaczał się niezwykłą gorliwością w tropieniu naszych towarzyszy i katowaniu niemiłosiernym aresztowanych. Nieodstępny towarzysz i wspólnik, bez którego Świetliński nie ruszał się wcale i nie przedsiębrał żadnej wyprawy – Leontij Laszuk, został zabity jednocześnie ze Świetlińskim (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 7 – zamach O. B. na pociąg wojskowy pod Łapami (R. 221, 24.VII.1907).

W początkach lipca O. B. skonfiskowała kasę Urzędu Pocztowego w Łosicach, gub. siedleckiej. Strażnika, który stawiał opór, raniono. Skonfiskowano gotówką i markami 2393 ruble (R. 221, 24.VII.1907).

Dnia 10 – w Dąbrowie O. B. dokonała zamachu na szpicla – syna żandarma miejscowego Kalilena (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 12 – w Łodzi przy domu nr 20 na ul. Milsza o godz. 3 po południu zabito żandarma Iwana Proskurina.

Dnia 12 – O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w monopolu we wsi Trzebieszów (pow. łukowski). Jednocześnie w gminie zabrano 21 blankietów paszportowych (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 15 – w Sosnowcu O. B. dokonała zamachu na strażnika Klementyna Guszkowa (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 15 – O. B. skonfiskowała z kasy sklepu monopolowego w Duninie, pow. gostyński, 76 rb. 78 kop. (R. 221, 24.VIII.1907).

Dnia 17 – O. B. w Sosnowcu dokonała zamachu na szpicla Samuela Pytarza (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 17 – O. B. skonfiskowała z kasy monopolowego w Porąbce 35 rb. 77 kop. (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 17 – O. B. dokonała konfiskaty w kasie sklepu monopolowego w Strzemieszycach. Zabrano 25 rb. 55 kop. (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 17 – O. B. skonfiskowała z kasy sklepu monopolowego w Koluszkach 165 rb. 45 kop. (R. 221, 24.VII.1907).

Dnia 22 – O. B. dokonała zamachu na wachmistrza żandarmów Krykliwego w Częstochowie (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 22 – w Białej gub. siedlecka O. B. zabiła strażnika Hybowskiego – drugi strażnik ranny (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 29 – w Sosnowcu dokonano zamachu na szpicla Roberta Wcisło. Zabito go. Zamachu dokonano w szpitalu Huty Katarzyna. W czasie pierwszego zamachu na niego, dokonanego w lipcu, został on ranny (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 29 – O. B. dokonała konfiskaty w kasie sklepu monopolowego w Kromołowie. Zabrano 49 rb. 57,5 k. (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 30 – O. B. dokonała konfiskaty w monopolu w Częstochowie. Zabrano rb. 22 kop. 88 (R. 222. 19.VIII.1907).

(Bez bliższej daty) – w połowie lipca O. B. zniszczyła w kieleckiem kilka sklepów monopolowych (Promnik, Piotrowice, Samsonów, Chlewin). Pieniędzy zabrano ogółem 572 rb. 87 kop. (R. 221, 24.VII.1907).

(Bez bliższej daty) – w połowie lipca O. B. dokonała napadu na osadę Sobków gub. kieleckiej. Obecnych tam pięciu strażników uciekło z osady. Skonfiskowano 4 karabiny, 160 rubli i 100 książeczek monopolowych.

W czasie odwrotu około stacji Chęciny – 6 wiorst od Sobkowa – na część bojowców uderzyło 5 strażników i żandarm. W czasie walki padło dwóch strażników, żandarm został ranny. W tym czasie nadszedł pociąg z wojskiem i policją (widocznie zaalarmowany). Zasypano kulami bojowców. W czasie ponownej walki padł tow. Rogulski Jan – członek O. B. Reszta wycofała się z akcji (R. 221, 24.VII.1907).

(Bez bliższej daty) – w końcu lipca w Łodzi zginął prowokator kelner Głuchowski i szpicel Jan Kurasa (R. 222, 19.VIII.1907).

(Bez bliższej daty) – w Samsonowie, gub. kielecka, zabrano 48 szt. blankietów paszportowych (R. 221, 24.VII.1907).

(Bez bliższej daty) – w Dąbrówce, gub. kielecka, zabrano 69 sztuk blankietów paszportowych (R. 221, 24.VII.1907).

(Bez bliższej daty) – Kielecka O. B. dokonała zamachu na ogólnie znienawidzonego starszego strażnika, Antoniego Grzesiaka (R. 221, 24.VII.1907).

(Bez bliższej daty) – w Zawierciu O. B. dokonała zamachu na starszego strażnika Ptiuszyńskiego (R. 222, 19.VIII.1907).

(Bez bliższej daty) – w Łodzi zabito dwóch prowokatorów – przyjaciół Froemla: Szczepana Gryklika i Jana Swiątczaka. Obaj byli schwytani przez O. B. i przyznali się, że wstąpili do szeregów tajnej policji (R. 222, 19.VIII.1907).

(Bez bliższej daty) – w Częstochowie O. B. dokonała zamachu na konduktora drogi żelaznej Herby – Częstochowa, Palczykowa. Był on prawą ręką naczelnika żandarmerii. Podczas napadu na inkasenta na drodze herbskiej tratował i kopał rannych naszych towarzyszy, odzywając się „że wszystką młodzież rząd powinien wyrżnąć”, sam zaś pomagał rządowi, wydając w ręce policji naszych towarzyszów (R. 222, VIII.1907).

Sierpień 1907 r.

Dnia 4 – O. B. dokonała napadu na oddział pocztowy w Wisznicach (gub. siedlecka), gdzie skonfiskowano gotówkę 120 rb. 63 kop., rewolwer i wszystkie marki pocztowe oraz marki rządowej kasy oszczędności (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 3 – w Łodzi w godzinach wieczorowych dokonano konfiskaty pieniędzy monopolowych w dwóch sklepach przy ul. Sosnowej 1 i Złotej 7. W pierwszym sklepie zabrano 349 rb., w drugim 290 rb., zostawiając pokwitowania z pieczątką PPS.

Dnia 5 – w Łodzi zabity został Piotr Jezierski, b. członek komitetu dzielnicy „Fachowej”, znany pod pseudonimem „Słowik”. Jezierski został usunięty z organizacji za kradzież pieniędzy partyjnych; po usunięciu z organizacji w dalszym ciągu podawał się za jej członka, popełniając cały szereg nadużyć, tak w Łodzi, jako też i na prowincji. Pomimo ostrzeżeń w dalszym ciągu uprawiał swój proceder. Wobec czego organizacja była zmuszona uczynić go nieszkodliwym. (R. 222,19.VIII.1907).

Dnia 5 – w Olsztynie (pow. częstochowski) O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w sklepie monopolowym. Zabrano 51 rubli 50 kop. oraz markami 6 rb. 30 kop. W czasie akcji zabito dwóch strażników Gołopolskiego i Sapienkę (R. 223, 18.IX. 1907).

Dnia 6 – O. B. dokonała napadu na furgon pocztowy pod Starożrebcami. W długiej walce z wojskiem został zabity tow. „Jan”, członek O. B. (R. 222, 19.VIII.1907).

Dnia 10 – O. B. w Częstochowie dokonała zamachu na szpicla Jana Ciekotę (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 12 – na Niemcach O. B. dokonała zamachu na Nowińskiego, Czopika i Sierkę – byli to bandyci podszywający się pod firmę partyjną (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 13 – na ul. Wroniej w Warszawie tow. „Tytus”, spotkawszy kilku szpiclów, wśród których znajdował się prowokator, dał do nich szereg strzałów, raniąc dwóch agentów (jeden zmarł). Przy wymianie strzałów sam zginął (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 13 – w Łodzi zabity został prowokator Bolesław Sadokierski (R. 223, 18.1X.1907).

Dnia 14 – w Łodzi zabity został Andrzej Rudziak. Odgrażał się prowokacją towarzyszom naszym, przyznał się na śledztwie partyjnym do utrzymywania stosunków z policją (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 14 – w Łodzi zabity został Władysław Kamiński – kelner, były członek organizacji naszej, był oddany pod sąd partyjny, który go wydalił z partii i skazał na wyjazd z Łodzi; nie zastosował się do wyroku i szukał opieki policji, wskazując członków organizacji naszej (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 17 – w Łodzi zabity został Gustaw Froemel, były członek SDKPiL – prowokator (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 17 – w Będzinie O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych, zabierając inkasentowi monopolowemu 570 rb. (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 19 – w Łodzi zabita została Aleksandra Plewińska za bandytyzm i podszywanie się pod nazwę organizacji (R. 223, 15.IX.1907).

Dnia 19 – zabity został w Łodzi Semionow, który od dłuższego czasu uprawiał szpiclostwo, pracując w fabryce terroryzował cały Radogoszcz, uniemożliwiał pracę rewolucyjną, a nawet sprowadzał do fabryki policję i wojsko (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 19 – w Łodzi zabity został Józef Lubelski – oddawał usługi policji i szpiclował naszych ludzi (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 23 – w Częstochowie O. B. dokonała zamachu na szpicla Drejera (R. 223, 18.IX.1907).

Wrzesień 1907 r.

Dnia 1 – na Pogoni pod Sosnowcem O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych na sumę 12 rb. 07 kop. (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 2 – w Porębce O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych. Zabrano 83 rb. 97 kop. (R. 223, 18.IX.1907).

Dnia 2 – w Strzemieszycach O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych na sumę 235 rb. 34 k. (R. 223, 18.IX.1907).

(Bez bliższej daty) – w osadzie Tarłów strażnicy zaprowadzili pewnego rodzaju stan oblężenia, polegający na tym, że każdy przybywający do miasta podlegał rewizji i szykanom, kończącym się zazwyczaj dwojako: albo złupieniem haraczu w formie łapówki lub poczęstunku, albo kozą i pobiciem. Odbywało się to zupełnie jawnie, publicznie, z całą bezczelnością i trywialnym cynizmem. Naczelnik powiatu w uznaniu dla ich gorliwej służby osobiście odwiedził Tarłów i złożył im swe podziękowanie, w całym powiecie stawiano strażników tarłowskich jako wzór do naśladowania; od strażników z Ostrowca przysłano jakiś adres gratulacyjny, a naczelnik powiatu zaopatrzył ich w nowe karabiny. Tak dłużej trwać nie mogło. W początkach września stanął w Tarłowie oddział O. B. z rozkazem pokazania strażnikom odwrotnej strony takiej działalności. Towarzysze stanęli w rynku i rozwinęli czerwony sztandar. Plugastwo policyjne z karabinami w ręku rzuciło się po zdobycz. Wywiązała się walka, rezultatem której było zabicie 2 strażników na miejscu, 2 ciężko rannych (jeden z nich zmarł), reszta uciekła. Opanowawszy miasto, bojowcy skonfiskowali kasę monopolu (142 rb.) i odjechali żegnani entuzjastycznie przez mieszkańców (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 9 – w Częstochowie O. B. wykonała wyrok śmierci na podoficerze żandarmerii Iwanie Aniskiewiczu (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 16 – organizacja nasza urządziła napad na stację Sokołów. Z powodu niezrozumienia sygnału kierownika akcji stacja była opanowana zbyt wcześnie, wskutek czego kasa nie mogła być rozbitą. Dla utrudnienia pościgu zniszczono wszystkie aparaty telegraficzne (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 18 – na przechodzących przez wieś Kozuchowek powiatu sokołowskiego czterech członków O. B. napadło dwóch strażników z karabinami. Towarzysze nasi mieli mauzery złożone i pochowane, mimo to w oczach strażników tak szybko przygotowali broń i dali ognia, że tamci nie mieli czasu strzelić i rzucili się do ucieczki. Jeden strażnik został zabity, drugi ranny (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 20 – na Dańdówce pod Sosnowcem zabity został Kazimierz Jaworski za podszywanie się pod firmę partii, wyłudzanie pieniędzy i bandytyzm (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 20 – w Klimontowie zabity został Bartosiewicz, zawodowy szpicel (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 20 – w Sączu O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych w sumie 132 rb. 35 kop. Tegoż dnia w monopolu w Janowie zabrano 84 rb. 94 kop. (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 20 – w gminie Złoty Potok O. B. dokonała konfiskaty 54 blankietów paszportowych. Tegoż dnia w gminie Zrębica zabrano 54 blankiety paszportowe (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 22 – w Kluczach O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych w sumie 9 rb. 13 kop. (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 23 – w Cykanowie O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych w sumie 50 rb. 21 kop. i 7 rb. 25 kop. markami. (R. 224, I5.XI.1907).

Dnia 29 – w Strzemieszycach O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych w sumie 11 rb. 93 kop. (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w drugiej połowie września w Sosnowcu O. B. wykonała wyrok śmierci na Iwanowie, szpiclu, celniku komory sosnowieckiej. Wsypał on biuro SDKPiL. Utrzymywał stałe stosunki ze szpiclami warszawskimi i łódzkimi (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w Łodzi przy zbiegu ulic Wólczańskiej i Benedykta dokonano zamachu na podporucznika żandarmerii Gorbaczewskiego.

(Bez bliższej daty) – we wsi Poważe powiatu łukowskiego został zabity nikczemny szpicel Stanisław Czuwaszek. Wraz ze swoim ojcem i bratem naprowadzał na mieszkańców ciągłe rewizje, aresztował niewinnych, jednym słowem był plagą okolicy. Przypadkiem tylko ocaleli od słusznej kary jego godny ojciec i brat, szpicle (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w Białej został zabity przez naszą organizację starszy strażnik ziemski Tarasenko. Niedawno przybył do Białej z zamiarem „unicztożenja” socjalistów, czym głośno się przechwalał, aż go spotkała zasłużona kara (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w osadzie Simnie O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy monopolowych w sumie 138 rb. (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w Radomiu został zabity przez naszą O. B. kapitan Samsonow. Ten carski stupajka oburzył się na to, że dla spełnienia funkcji rozstrzelania tow. Wernera roty mają ciągnąć los, której ta funkcja przypadnie, i sam zgłosił się na dowódcę roty, która los wyciągnęła (R. 223, 18.IX.1907).

(Bez bliższej daty) – w Końskich, Bodzechowie i Ćmielowie zostali zabici przez O. B. żandarm i 2 strażników za to, że, chcąc się przypodobać swoim naczelnikom, zaczęli gorliwie tropić i prześladować naszych towarzyszy (R. 223, 18.IX.1907).

(Bez bliższej daty) – w Kielcach został usunięty przez naszą O. B. naczelnik więzienia Greckij za znęcanie się nad więźniami politycznymi, względem których stosował sroższy regulamin niż wymagało prawo. Oprócz tego z własnej chęci trudnił się szpiclostwem, badał niejednokrotnie krewnych więźniów, którzy przychodzili do niego z prośbą o pozwolenie na widzenie. W ostatnich czasach otrzymaliśmy zbiorowe skargi uwięzionych towarzyszy na niego (R. 223, 18.IX.1907).

Październik 1907 r.

Dnia 20 – O. B. wykonała wyrok śmierci na dwóch najniebezpieczniejszych prowokatorach – Sankowskim i Dyrczu. Wyrok wykonano w restauracji na placu Wareckim w Warszawie (R. 224, 15.XI.1907).

Dnia 23 – nasza O. B. zabiła w Częstochowie dorożkarza Władysława Strychatowa, który był jednocześnie niebezpiecznym szpiclem policyjnym (R. 226, 4.II.1908).

Dnia 25 – O. B. dokonała śmiałego napadu na pociąg, w którym jechał pod eskortą wojskową płatnik rządowy kolei nadwiślańskiej Westrykow. Napadu dokonano na stacji Sławków. Kiedy płatnik skończył wypłacanie pensji kolejarzom i zmierzał do wagonu, aby odjechać do Strzemieszyc, nagle dał się słyszeć straszny huk pękającej bomby. Bomba przebiła podłogę wagonu, wyrwała jedną z jego ścian, nie czyniąc wielkiej szkody żołnierzom – siła wybuchu wyrzuciła ich na plant, ale ulegli tylko lekkiemu obrażeniu oraz zostali na razie ogłuszeni. Jednocześnie z hukiem bomby na stacji zaroiło się od bojowców, którzy z nadzwyczajną sprawnością wywiązali się z włożonego na nich zadania. Kiedy część oddziału niszczyła aparaty telegraficzne i telefoniczne, inni stoczyli krótką walkę z płatnikiem i eskortującymi go dwoma żołnierzami; reszta zaś unieruchomiła całą służbę stacyjną i pociągową. Pieniądze, które niósł w portfelu płatnik, zostały mu odebrane; tak samo skonfiskowano niedużą kwotę pozostałą w wagonie, jak również w kasie stacyjnej. Przy tym zraniono dość ciężko płatnika i lżej jednego z żołnierzy. W parę chwil potem cały oddziałek już obsadził lokomotywę, odczepioną tymczasem od pociągu i ruszył ku Strzemieszycom, wśród okrzyków na cześć rewolucji. Suma skonfiskowanych pieniędzy wynosiła 12621 rb. 43 kop. Odjechawszy kilka wiorst, towarzysze bojowcy porzucili lokomotywę wypuściwszy z niej parę i zniknęli tak samo, jak się zjawili (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w końcu października O. B. skonfiskowała pod Staszowem kasę „zborszczyka” monopolowego. Po stoczeniu walki z konwojem składającym się z trzech żołnierzy, towarzysze skonfiskowali 2194 rb. 08 kop. (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w październiku jeden z młodszych strażników w Ostrowcu zaaresztował jednego z naszych towarzyszy jedynie za to, że był przejezdnym, a nie stałym mieszkańcem. W drodze do aresztu towarzysz zbiegł, poturbowawszy strażnika, a tegoż dnia O. B. wykonała na gorliwym stupajce wyrok, raniąc go śmiertelnie (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w październiku w Ostrowcu nasi bojowcy zabili starszego strażnika Siemionowa i młodszego Sudarenkę. Towarzysze ostrowieccy na własnej skórze pamiętają krwawą działalność tych zbirów (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – w październiku lubelska organizacja bojowa wykonała następujące wyroki śmierci:

1.    Tyszkowski Lucjan – stróż na Czwartku – szpicel,

2.    Bersonow Jakób – szpicel pracujący w fabryce Wolskiego jako robotnik,

3.    Barczuk Stanisław – dozorca więzienia, gorliwie tropiący członków naszej organizacji,

4.    Mużyczuk Fieodor – wachmistrz policji i szpicel. (R. 224, 15.XI.1907).

(Bez bliższej daty) – O. B. dokonała konfiskaty pieniędzy rządowych w monopolach znajdujących się w miejscowościach Suchożebry, Sfory i Trzebieszów. („Robotnik” w pokwitowaniach podaje sumy, zabrane w koronach austriackich a więc I – 2962 kor., II – 1250 kor., III – 3700 kor., razem 7912 koron. R. 224, 15.XI.1907).

Listopad 1907 r.

Dnia 9 – nasza O. B. w Zagłębiu sprzątnęła wachmistrza policji Mrozowskiego, który zbyt gorliwie pełnił obowiązki tropiciela rewolucjonistów, przy czym znęcał się w nieludzki sposób nad aresztowanymi (R. 226, 4.II.1908).

Dnia 11 – na Środuli w Sosnowcu został zabity przez naszą O. B. dyrektor fabryki Schoena – Gustaw Modl. Nie chodziło tu o żaden „terror ekonomiczny”, tylko o przykładne ukaranie szpiega, albowiem Modl, kierując biurem paszportowym, pełnił funkcje szpiclowskie, oddając w ręce policji naszych towarzyszy (R. 226, 4.II.1908).

Dnia 21 – nasza O. B. w Zawierciu usunęła strażnika ziemskiego Dawida Kozłowa za przesadną gorliwość szpiegowską (R. 226, 4.II.1908).

Dnia 28 – został wykonany w Ostrowcu napad naszej O. B. na pocztę. Gdy ta eskortowana jak zwykle przez 8 dragonów, minęła most, dążąc na stację, pod konie wozu rzucona została bomba, konie padły, woźnica zaś i urzędnik, siedzący na wozie, uciekli bez czapek. Paru dragonów pospadało z koni, dwóch zaś popędziło ku koszarom w celu zaalarmowania załogi. Prawie jednocześnie z wybuchem, który posłużył za sygnał do rozpoczęcia akcji, zaczęła się strzelanina z mauzerów. Na pomoc dragonom pośpieszył ze stacji patrol piechoty z 12 ludzi, który przed chwilą zaledwie przeszedł tym miejscem na stację w celu eskortowania poczty w pociągu, Powiększenie się liczby przeciwników nie zmieszało towarzyszy bojowców, którzy wytrwale bronili zajętej pozycji. Strzały nadzwyczaj gęste trwały kilka minut. Kule żałośnie gwizdały nad głowami bojowców, którzy, nie bacząc na to, pełnili każdy swą funkcję. Zagrała trąbka kierownika akcji – umówiony sygnał – i część towarzyszy opuściła plac boju, część zaś (paru zaledwie) została na stanowisku dla osłonięcia odwrotu pierwszych. Gdy się już wycofali, znowu zagrała trąbka – nowy sygnał, na który reszta wycofała się z placu boju. Rezultatem akcji było skonfiskowanie na rzecz Frakcji Rewolucyjnej PPS 13082 rb. 26 kop., w tym gotówką 8823 rb. 76 kop. Nadmienić należy, że żaden z towarzyszy najmniejszego szwanku nie poniósł. Gdy została zaalarmowana załoga w mieście i dragoni mieli już ruszyć na pomoc, jeden z towarzyszy spotkał ich tuż przy koszarach i rzucił bombę, która rozpędziła ich na wszystkie strony (R. 225, 9.I.1908).

Grudzień 1907 r.

Dnia 24 – nasza O. B. zgładziła w Kielcach komisarza Konowa, który odznaczył się wyjątkową gorliwością w pełnieniu obowiązków szpiegowskich. Rozsyłał on na wszystkie strony strażników, każąc im węszyć rewolucjonistów. Osobiście wychodził do każdego pociągu na stację, zaczepiając wszystkich przejezdnych wydających mu się podejrzanymi. W ostatnich czasach zdwoił swą gorliwość, chcąc koniecznie „zasłużyć się” naczalstwu i w ten sposób dochrapać się stanowiska policmajstra. Celne strzały naszych bojowców położyły kres tym ambitnym marzeniom. (R. 226, 4.II.1908).

Dnia 29 – nasza O. B. położyła kres niecnej działalności bandytów i szpiegów jednocześnie – Jana Dębickiego, Stanisława Wójcickiego, Józefa Romanowskiego i Stanisława Czykowskiego, mocno dających się we znaki robotnikom częstochowskim. Trzej z nich padli na miejscu, czwarty (Wójcicki) został ciężko ranny (R. 226, 4.II.1908).

Dnia 29 – zabity został przez naszą O. B. w Kielcach wachmistrz 11 cyrkułu Michał Wiśniewski, najgorliwszy pomocnik komisarza Konowa. Wiśniewski chwalił się, że do szczętu wypleni w Kielcach wszelkie nasienie buntu. Posiadał spis 20 kilku osób, które podejrzewał o udział w ruchu rewolucyjnym. „Nie podaję naczalstwu tego spisu – mówił – bo obecnie tych ludzi wsadzą co najwyżej do więzienia i tyle. Gromadzę teraz materiał dowodowy, aby mieć pewność, że ci ludzie pójdą na szubienicę, i dopiero wówczas przedłożę spis władzy”. Wykonać tego zamiaru nie zdążył (R. 226, 4.II.1908).

***

Następne zsumowanie da nam obraz działalności Wydziału Bojowego przy zamachach, dokonywanych w celu zdobycia pieniędzy rządowych:

Według źródeł urzędowych w roku 1907 osób urzędowych zabito 191, raniono 179. Według „Robotnika” zabito 124, raniono 39. Różnica wynosi 67 zabitych i 140 rannych.

Według tychże źródeł zamachów pieniężnych było 454 na sumę 150000. Według „Robotnika” zaś 92 na sumę 6760117,5. Różnica wynosi 362 na sumę 8239882,5.

Przyjąwszy, że pewne rozprzężenie w szeregach organizacji rewolucyjnych spowodowało wystąpienie pewnych osobników z własnej inicjatywy tak w zamachach osobowych, jak i pieniężnych; że w sumie wykazywanej przez źródła urzędowe mieszczą się też i wystąpienia bandyckie oraz że pewna ilość zamachów (choć mała) mogła być dokonana przez inne organizacje polityczne (SD, PPS-Lewica), to nawet i w tym wypadku wydaje mi się, że kronika bojowa PPS Frakcji Rewolucyjnej nie miała zbyt ścisłego odzwierciedlenia na łamach „Robotnika”. Zebranie materiałów i opracowanie dokładnego obrazu działalności Wydziału Bojowego jest zagadnieniem otwartym.

Eugeniusz Ajnenkiel

Kategorie:
• Dokumenty
• Historia lewicy
• Niepodległość
• Partie polityczne
• PPS
• Teksty
• Walka zbrojna
• Wspomnienia i relacje