Lewicowo.pl – Portal poświęcony polskiej lewicy demokratycznej, patriotycznej i niekomunistycznej

NSPP

Dokumenty programowe Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy

[1924 i 1926]

Deklaracja Programowa Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy [1924]

Utopijne i błędne metody bolszewików rosyjskich nie powinny być stosowane w innych krajach. Chwilowa reakcja minie, a natenczas, gdy pracująca Europa postawi socjalizm przy władzy, nastąpi czas zdecydowanego, lecz ostrożnego i racjonalnego czynu socjalistycznego. Czas ten będzie okresem przejściowym. Rozpocząć się powinien od przeobrażenia dzisiejszej demokracji w bezpośrednie przedstawicielstwo pracy. Tej nowej formie demokracji przeznaczonym jest dokonanie przebudowy społecznej. NSPP walczy więc o zmianę Konstytucji naszej w kierunku przeobrażenia wszystkich instytucji przedstawicielskich w sejmy pracy, w których reprezentowane byłyby bezpośrednio wszystkie jej odłamy. Chwila ta, która przeobrażenia te uskuteczni, nadejść może prędzej, niż się spodziewamy, ze względu na układ sił w kraju. Zależy ona bowiem w znacznej mierze od układu tych sił Zachodniej Europy, gdzie proletariat potężniejszą, aniżeli u nas, odgrywa rolę. Wobec tego partia nasza uważa za potrzebne już dzisiaj zastanowić się nad praktycznymi zarządzeniami, których przeprowadzenie stanąć może na porządku dziennym jutra, otwierając nad tym dyskusję i wypracowując program politycznych i gospodarczych zarządzeń okresu przejściowego. Splot stosunków ekonomicznych tworzy dziś z Europy całej, a nawet z całego świata, jeden organizm gospodarczy. Toteż uważamy skoordynowanie walki i pracy całej robotniczej Europy za kardynalny warunek urzeczywistnienia socjalizmu. NSPP bezwzględnie zwalcza przeto wszystko, co przyczynia się do wzajemnych antagonizmów i nieufności między państwami i narodami, poddając klasę robotniczą nastrojom nacjonalistycznym. Stosując w sprawach zarówno polityki zewnętrznej, jak i międzynarodowej zasady bezwzględnego równouprawnienia, ochrony mniejszości narodowościowych i samostanowienia, przeciwstawiać się będziemy wszelkim teoriom i metodom podwójnej buchalterii egoizmu narodowego czy państwowego, argumentom „racji stanu”, wszelkiej polityce wynaradawiania i imperializmu. Dążąc do odebrania poszczególnym państwom prawa pięści, prawa zakłócania spokoju między narodami, prawa zaburzenia gospodarstwa społecznego i niszczenia pracy ludzkiej, NSPP domaga się rozbrojenia wszystkich państw, zwalczając najbezwzględniej ducha militaryzmu, jako kwintesencję wszystkich imperialistycznych i nacjonalistycznych nastrojów. W szczególności  stosując te zasady w polityce wewnętrznej naszego państwa, NSPP stoi na stanowisku pełnej ochrony praw wszystkich naszych mniejszości narodowych (Ukraińców, Niemców, Żydów, Białorusinów i Litwinów).

W imię tego programu, w imię wspólnej pracy i walki chcemy skupić w Polsce rozbity dzisiaj proletariat wszystkich narodowości w jedną potężną partię socjalistyczną.

Politykę bieżącą NSPP prowadzić będzie zawsze zgodnie ze swą rewolucyjną ideologią, wykluczając wszelki kompromis z burżuazyjną państwowością. Taktykę walki politycznej partia przystosuje do obiektywnej oceny stosunków politycznych i gospodarczych, przeprowadzając w każdej fazie walki dokładny rachunek sił i stosownie do tego regulując jej napięcie. Rozrzutnemu marnowaniu energii klasy robotniczej przez podejmowanie nieobliczalnych, z góry na klęskę skazanych akcji, NSPP z całą stanowczością przeciwstawiać się będzie. Zdając sobie sprawę z tego, że różnice poglądów na zasady i taktykę zawsze dzielić będą klasę robotniczą na obozy, uważamy jednak, że mimo te różnice, zdrowy instynkt klasowy i głębokie poczucie solidarności przemóc musi w najważniejszych momentach walki istniejące różnice, tworząc potężny wspólny czyn całej klasy robotniczej. Zdając sobie dalej sprawę z tego, że w przyszłej pracy przy budownictwie socjalistycznym spotkać się muszą wszystkie frakcje socjalistyczne, by nie dopuścić do największego błędu rosyjskiej rewolucji proletariackiej, do walki w okresie przejściowym, do walki samej klasy robotniczej. Wobec tego wreszcie, że potęga obecnej reakcji opiera się głównie na rozbiciu klasy robotniczej na zwalczające się namiętnie obozy, NSPP nie tuszując różnic ideowych i taktycznych, dąży jednak do usunięcia zaognienia dzisiejszego w stosunkach międzypartyjnych, zmierzając do stworzenia jednolitego frontu socjalistycznego. Zgodnie z powyższym NSPP z całą stanowczością broni bezwzględnej jedności ruchu zawodowego, jako fundamentalnego spoidła klasy robotniczej, jako kamienia węgielnego jej solidarności.

Jednolite, neutralne względem ścierających się na terenie frakcji socjalistycznych, klasowe organizacje zawodowe, podstawa przyszłej organizacji społeczeństwa, obejmować winny wszystkich pracowników danej gałęzi przemysłu. Uważamy za konieczne współdziałanie partii z organizacjami zawodowymi i spółdzielczymi nad praktycznym przygotowaniem robotnika do oczekującej go roli organizatora i pracownika socjalistycznego warsztatu. Bacząc, by nie wcielono w nową budowę nabytego w burżuazyjnym ustroju, obcego socjalizmowi, zasobu pojęć społecznych i moralnych – NSPP pracować będzie nad wyplenieniem z duszy robotniczej tego bagażu ideowego. NSPP dąży do tego, by stworzyć dookoła socjalizmu tę atmosferę wartości społecznych i moralnych, które stworzą z niego prawdę żywą, ową wielką ideę, która zawsze główny bodziec twórczy stanowi, tam, gdzie idzie o wielki heroizm, o tworzenie nowego życia. NSPP stara się odrodzenie tego dawnego ewangelicznego pietyzmu pionierów socjalizmu, który, oddziałując w wysokim stopniu na wolę, potęguje ją do stopnia bohaterstwa i stwarza wyjątkową cześć dla dokonywanego dzieła.

W sprawie metod i organizacji walki klasowej, NSPP stoi na gruncie zasad wypracowanych przez Międzynarodową Wiedeńską „Wspólnotę Pracy”.

Mieszczańskie państwo klasowe zachowało w pierwszym okresie swego rozwoju, we wszystkich niemal krajach, wszystkie prawa polityczne wyłącznie dla mieszczaństwa. Proletariat zdołał złamać tę dyktaturę mieszczaństwa, opartą na oligarchicznych konstytucjach, przez walkę nieprzerwaną w ciągu kilkudziesięciu lat. Państwem demokratycznym mieszczaństwo nie włada już przy pomocy monopolizowania praw politycznych. Kierowanie opinią publiczną opanowanie warstw średnich i utrzymywanie tą drogą władzy nad proletariatem umożliwia mu dziś potęga kapitału. Brutalna przewaga klasowego panowania mieszczaństwa w Stanach Zjednoczonych, Anglii, Francji, Szwajcarii, Niemczech itd. dowodzi, że mieszczaństwo umie także i w formach demokracji sprawować swą dyktaturę nad proletariatem.

Jakkolwiek demokracja nie jest równoznaczna z wyzwoleniem proletariatu, przecież stwarza ona dogodny teren dla walki o jego wyzwolenie. Na podłożu ustroju demokratycznego rozwijają się przeciwieństwa i walki klasowe. Proletariat korzysta z praw, jakie mu daje demokracja na to, aby stwierdzić swe istnienie jako klasy warstwy średniej, aby wyzwolić się z pod politycznego kierownictwa mieszczaństwa, aby skupić przy sobie pracowników umysłowych, jak również proletariackie i półproletariackie żywioły wiejskie, aby wraz z nimi zdobyć władzę w Państwie.

Formy, jakie przybiera walka klasowa proletariatu w różnych krajach zależą od szczególnych stosunków gospodarczych, społecznych i kulturalnych, istniejących w tych krajach, od ukształtowania się siły wojskowej różnych klas i od stosunków międzynarodowych z innymi krajami. Formy te są odmienne w krajach przemysłowych, niż w krajach rolniczych, odmienne w państwach zwycięskich, które panują nad światem, niż w państwach pokonanych i wyzyskiwanych przez tamte. Są one równie wielorakie, jak formy ustroju rolnego, które kapitalizm zastał na przedkapitalistycznym szczeblu rozwoju i które dalej na tym tle rozwinął. Walka klasowa proletariatu w państwie i sama ta władza musi przybrać inne formy w krajach o ustroju rolnym, opartym na wielkich gospodarstwach, niż w krajach o przeważających gospodarstwach włościańskich; inne muszą być jej formy w krajach, w których samo włościaństwo trwa w walce przeciwfeudalnej lub półfeudalnej wyzysku, niż w krajach, w których najsilniejszą podstawę władzy kapitalistycznej stanowi właśnie liczna klasa konserwatywnego włościaństwa, przywiązanego nade wszystko do własności prywatnej. Owa właśnie niełatwa do ogarnięcia wielorakość obiektywnych warunków walki klasowej, stanowi główną przyczynę różnicy zdań i starć wewnętrznych w łonie międzynarodowego proletariatu.

Gdy tylko walka klasowa zdoła osiągnąć stopień rozwoju, na którym demokracja z narzędzia władzy klasowej mieszczaństwa staje się narzędziem władzy klasowej proletariatu, mieszczaństwo zdąża natychmiast do przerwania rozwoju demokracji drogą przemocy, aby przeszkodzić przejściu demokratycznej władzy państwowej w ręce proletariatu. Tylko w tych krajach, w których mieszczaństwo nie rozporządza dostateczną siłą, a zwłaszcza siłą wojskową i skutkiem tego nie może się zdobyć na zastąpienie walki politycznej, prowadzonej środkami demokratycznymi, przez otwartą wojnę domową, tylko w takich krajach zdoła proletariat zdobyć władzę polityczną przy pomocy środków politycznych, swoistych ustrojowi demokratycznemu.

Wszelako i tam, gdzie to się stanie, użyje mieszczaństwo siły gospodarczej, aby uniemożliwić proletariatowi wykonywanie demokratycznej władzy Państwa. Stąd też nawet i w takim wypadku będzie proletariat zmuszony, po zdobyciu władzy politycznej, do stosowania metody dyktatury dla złamania oporu mieszczaństwa. Dyktatura proletariatu przybierze w tych warunkach formę dyktatury sprawowanej przez demokratyczne władze państwowe, pozostające w ręku proletariatu.

Gdzie natomiast mieszczaństwo rozporządza dostateczną siłą dla zabezpieczenia swej władzy przeciw naporowi mas ludu pracującego, tam bez wahania zarzuci ono metody demokracji i użyje środków przemocy dla zmuszenia proletariatu do otwartej walki. W walce tej nie będą już rozstrzygały kartki wyborcze, lecz siły gospodarcze i wojskowe walczących klas. W tych warunkach klasa robotnicza zdoła zdobyć władzę tylko przez bezpośrednią akcję masową, przez strajki masowe i zbrojne powstania – i tylko przez dyktaturę nad pokonanym mieszczaństwem zdoła władzę tę utrzymać.

***

Program Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy [1926]

Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy w Polsce przyjmuje jako podstawę swego socjalistycznego światopoglądu materialistyczne pojmowanie dziejów i buduje swój program na zasadach naukowego marksizmu, którego ogólne prawa gospodarcze i prawa rozwoju historycznego stały się trwałym dorobkiem nauki.

Pod pojęciem materializmu dziejowego NSPP w Polsce rozumie, że zarówno dzieje tego czy innego społeczeństwa, jak i ustrój jego socjalny oraz polityczny powstały w ścisłym związku z przebiegiem i formami rozwojowymi jego życia gospodarczego. Pod przemożnym wpływem warunków ekonomicznych wyłoniły się wszelakie normy prawne, ustalające prawo własności prywatnej, gwarantujące jawne czy ukryte przywileje warstw posiadających, sankcjonujące wyzysk i upośledzenie proletariuszy wszelkiego rodzaju. Prawo własności prywatnej decyduje też o charakterze ustroju politycznego, zamieniającego się w rękach klasy gospodarczo i społecznie uprzywilejowanej w narzędzie istotnego sprawowania władzy politycznej. Tym samym utrwala się hegemonię społeczną i zabezpieczenie możnowładztwa warstw posiadających w dziedzinie gospodarczej.

Marksizm głosi, że historia ludzkości to historia rozwoju środków produkcji i metod gospodarczych; historia rozwojów społecznych to historia walk klasowych o udział w produkcji, o władzę. Dlatego też w walce klasowej, w walce o władzę, o ustrój społeczny – postęp gospodarczy warunkuje zwycięstwo tej klasy, której ideały i dążenia idą w kierunku spotęgowania sił produkcyjnych, wzmożenia produkcji i bogactw i która sama spełnia pożyteczną i ważną rolę gospodarczą.

Klasa pracująca musi przeto zapanować nad środkami produkcji i życiem gospodarczym. Wynikiem tego wyzwolenia gospodarczego będzie wyzwolenie społeczne i polityczne proletariatu.

Opierając się na powyższych twierdzeniach naukowych, NSPP w Polsce ma pewność historyczną ostatecznego ziszczenia swego programu, NSPP jest pewna, że zwycięstwo jego doprowadzi do urzeczywistnienia ustroju socjalistycznego, opartego na zasadzie socjalizacji kapitału społecznego, czyli zbiorowego władania przez całe społeczeństwo środkami produkcji i bogactwem społecznym, nowego ustroju, opartego na sprawiedliwym i racjonalnym podziale wytworów pracy zbiorowej.

2. Wojna a kapitalizm

W przeciągu ostatnich lat kilkudziesięciu kapitał zbliżał się do kresu swojego rozwoju. Wojna wszechświatowa olbrzymimi krokami przyspieszyła tę chwilę. W czasie jej trwania kapitalizm rozwinął się z niesłychaną szybkością. W trybie przyspieszonym nastąpiła koncentracja kapitału i wywoławszy proletaryzację szerokich mas drobnomieszczańskich, rzemieślniczych, inteligenckich, zamieniła ich w niewolników kapitału oraz doprowadziła do katastrofalnego zubożenia społeczeństwa.

Podczas wojny kapitalizm rozwinął się też wszędzie tam, gdzie go dotąd nie było lub gdzie pierwsze stawiał kroki.

Rozwój kapitału finansowego, który łączy i podporządkowuje sobie kapitał przemysłowy, bankowy i handlowy, doprowadza do rozpętania wszystkich żywiołów imperialistycznych dążących do aneksji (zabrania) cudzych ziem, do opanowania największej ilości nafty, żelaza, węgla, stali itd. Lecz imperializm, poddając wytwórczość i całą gospodarkę owych krajów pod panowanie kapitału finansowego, tym samym przystosowuje całą politykę państwową do planów ekspansyjnych, do gorączkowego zagarnięcia obcych ziem. A to przy ostrym wszechświatowym współzawodnictwie doprowadziło i musi dalej doprowadzać do coraz nowych strasznych masowych wojen bratobójczych.

Dzisiaj kapitalizm opasał całą kulę ziemską i dusić się poczyna własnym swym ogromem.

Obecnie dalszy wzrost wytwórczości przemysłowej może już mieć miejsce tylko przy szybkim wzroście konsumpcji szerokich mas, a temu staje na przeszkodzie dzisiejszy ustrój społeczny, upośledzający szerokie masy pracujące na rzecz właścicieli kapitałów, zdolność zaś konsumpcyjna tych ostatnich jest ograniczona już i wyczerpana i w rezultacie następuje nieuniknienie zahamowanie produkcji – bezrobocie i nędza – a więc i dalsze wzmaganie się kryzysu. Zrodzone przez kapitalizm siły same kopią mu dziś grób.

Sposoby ratowania sytuacji proponowane przez stronnictwa burżuazyjne w poszczególnych krajach, by za pomocą redukcji płac robotniczych obniżyć ceny i zwalczyć w ten sposób na rynku konkurencję, doprowadzić by mogły jedynie albo do powszechnego obniżenia płac, albo do wzmożenia tu i ówdzie obrony celnej, w każdym razie w obu wypadkach do dalszego wynędznienia mas robotniczych (zwiększenie zaś godzin pracy do obniżenia jej wydajności), rezultatów, które w żadnym razie do powiększenia pojemności rynku światowego i usunięcia powszechnego kryzysu przyczynić się nie mogą.

Tylko socjalizm, tylko produkcja dla społeczeństwa, produkcja uspołeczniona, zorganizowana nie dla zysku indywidualnego, lecz dla zaspokojenia potrzeb szerokich mas ludności wzmoże produkcję, usunie bezrobocie i kryzys powszechny.

3. Sytuacja w Polsce

Szczególnie ostre i charakterystyczne formy upadku europejskiego kapitału dadzą się zaobserwować w Polsce.

Kapitalizm nasz nie spełnia już żadnej twórczej ani nawet pożytecznej roli gospodarczej: nie pomnaża sił produkcyjnych, nie rozwija techniki, nie doskonali produkcji, nie obniża jej kosztów – przeciwnie, pasożytuje na kredytach państwowych, bogaci się spekulacją, wydziedziczając z oszczędności szerokie masy (spekulacja akcjami), a za cenę podrażających produkcję licznych synekur demoralizuje administrację państwową i partie polityczne, aby za murem ceł protekcyjnych, premii wywozowych i innych przywilejów utrwalać zacofanie techniczne i łupić ze skóry ogół ludności i państwo. Dawną maksymę młodego kapitalizmu: produkować dużo i sprzedawać tanio, zastąpił w Polsce zwyrodniały przemysł wsteczną zasadą: produkować mało i sprzedawać drogo. Zaś energię w kierunku obniżenia kosztów produkcji wyładowuje się jedynie w walce o zniżkę płac robotniczych i skasowanie ustawodawstwa społecznego. Dążąc do obniżenia stopy życiowej robotników pomniejsza nasz przemysł coraz bardziej pojemność rynku wewnętrznego, tj. jedyną bazę, na której dzisiaj oprzeć się może.

Do kryzysu gospodarczego dołącza się u nas nie mniej obciążająca ludność deficytowa gospodarka państwowa. Podczas gdy już w przedwojennej bogatej Europie najbardziej gospodarczo rozwinięte państwa uginały się pod brzemieniem militaryzmu, to dzisiaj w zbiedzonej Polsce powojennej ciężar olbrzymich nieprodukcyjnych wydatków na zbrojenia utrzymać się da jedynie kosztem niebywałej pauperyzacji materialnej i kulturalnej kraju, kosztem chronicznej inflacji i jarzmem lichwiarskich długów. Do tego doliczyć należy wielkie koszta „ustroju policyjnego”, koszta polityki nacjonalistycznej, ogromny ciężar, jaki nakłada na państwo konkordat z Rzymem, pasożytnictwo polityczne stronnictw rządzących oraz epidemię kradzieży mienia państwowego, która szerzy się wśród zdeprawowanej, ale za to reakcyjnej i do deptania prawa zaprawionej mafii, jaką jest obsadzona administracja państwowa.

Wszystko to razem wytwarza w Polsce bagno nędzy materialnej i kulturalnej, w którym kraj grzęźnie coraz bardziej, a z którego wyciągnąć go jest w stanie program NSPP wierny ekonomicznemu i duchowemu wyzwoleniu najszerszych mas pracujących.

Toteż mimo reakcji, mimo wszystkich klęsk i błędów, socjalizm jako jedyna siła, jedyny program zdolny uratować kraj nasz i Europę całą z chaosu gospodarczego, z upadku kultury i nędzy powszechnej, socjalizm międzynarodowy musi rychło odzyskać utracone pozycje – musi rosnąć i zwyciężyć!

4. Walka klas

Społeczeństwa wszelkie, niezależnie od kraju, narodu, rasy czy wyznania, jakie dzielą ludzi od siebie, dzielą się na dwa obozy, dwie klasy, na dwa światy – świat pracy i świat kapitału. Z jednej strony przepaści dzielącej te dwa światy są milionowe rzesze ludzi ciężkiej pracy, tak fizycznej, jak i umysłowej, wyzyskiwane, dręczone, gnębione, wygładzane, bez praw lub z pozorami praw ludzkich – oto proletariat międzynarodowy. Z drugiej strony przepaści są dziesiątki tysięcy zaledwie wyzyskiwaczy wszystkich wyznań i narodów, obszarników i fabrykantów, giełdziarzy i spekulantów, żyjących z pracy drugich, sytych głodem mas robotniczych, opancerzonych bagnetami, błogosławionych przez duchowieństwo wszystkich wyznań – oto świat kapitalistyczny.

Między tymi dwoma obozami, między klasą robotniczą a kapitalistyczną, między proletariatem a burżuazją – wre walka, a wszelkie próby ugodowców łagodzenia tej walki, próby ugody i przerzucania mostów nad przepaścią są wrogie interesom klasy pracującej i zdradą sprawy robotniczej. Niezależnie od tego, czy rządy w ustroju kapitalistycznym są w rękach królów lub cesarzy, czy sprawują je w republikach rządy pseudodemokratyczne, wszędzie, gdzie z pracy milionów robotników i chłopów mniejszość wyzyskująca na rzecz swą ciągnie korzyści – wre ta walka klas. Wyzwolenie klasy robotniczej spod jarzma kapitalistycznego może być dziełem samego proletariatu i nastąpić może jedynie na drodze walki klasowej. Dopóki ustrój kapitalistyczny trwa – trwać musi walka ludu przeciw światu opartemu na własności prywatnej.

5. Socjalizacja i rewolucja socjalna

Zniesienie własności prywatnej jest celem proletariackiej walki klasowej, a w miejsce prywatnej własności narzędzi pracy:

Socjalizm głosi uspołecznienie narzędzi i wszelkich środków produkcji. Zniesienie zaś własności prywatnej nie nastąpi na drodze częściowych reform gospodarczych, które przez kapitał i burżuazję są paraliżowane, a uspołecznienie całego życia gospodarczego nastąpić musi i nastąpi tylko na drodze przewrotu dotychczasowych wartości gospodarczych i społecznych, który łamiąc dyktaturę burżuazji zapewni tryumf socjalizmu.

Żyjemy już w okresie tego historycznie koniecznego przewrotu, tj. rewolucji socjalnej. W chwili najwyższego nasilenia tego okresu nastąpi ujęcie władzy całkowicie w ręce ludu pracującego miejskiego i wiejskiego.

6. Niezależność taktyki socjalistycznej

Wywalczając od ustroju kapitalistycznego krok za krokiem zdobycze społeczno-gospodarcze, proletariat nie może poprzestać na nich, lecz w drodze ku całkowitemu wyzwoleniu wykorzystuje je jako placówki i środki ułatwiające mu dalszą walkę o ostateczne zwycięstwo.

Proletariat może budować swe nadzieje i budować musi na sobie samym tylko, więc linię swą taktyczną ustalać musi w głównych zarysach niezależnie od chwilowych wahań w sytuacji politycznej i nie może linii tej taktycznej uzależniać od interesów i pomocy jednego czy drugiego państwa lub rządu.

Ubiegłe lata wykazały, że te partie socjalistyczne, które szły odmienną drogą, łatwo schodziły na manowce. Wszelkie ustępstwa na rzecz wrogów klasowych mszczą się na klasie pracującej. Kto z socjalugodowców, która partia socjalistyczna szła lub idzie przed wojną, podczas wojny lub też po wojnie w jednym szeregu z wrogami klasowymi w imię haseł tzw. ogólnonarodowych – ta zdradziła względnie zdradza najżywotniejsze interesy świata pracy. Bankrutuje jednak tylko jeden czy drugi socjalugodowiec, jedna czy druga partia ugodowa – atoli nie bankrutuje i zbankrutować nie może socjalizm. Wyższej, czystszej idei ludzkość nie zna, a zamiana nazwy nie zamgli i nie zakryje wielkiej treści, jaką w sobie zawiera idea socjalizmu, która jest ideą wyzwolenia ludzkości z niewoli kapitalistycznej. Nie zginie, a zwycięży, zwyciężyć musi niezależny rewolucyjny międzynarodowy socjalizm!

7. Bankructwo zwycięzców i zwyciężonych w wojnach

Wojna światowa r. 1914 do 1918 i wojna Polski z Rosją Sowiecką wykazały raz jeszcze, że w wojnach nie ma zwycięzców, są zaś bezsprzecznie zwyciężeni. Tylko zwycięstwo rewolucyjnego socjalizmu zniesie zakusy zaborcze narodów wobec siebie, nie Ligi Narodów, a zwycięski proletariat międzynarodowy, tak miejski, jak i wiejski, zniesie grozę wojen i zapieczętuje okres walk większości z mniejszościami narodowymi, stwarzając międzynarodowe braterstwo ludów. Szowinizm i militaryzm, i imperializm niszczą całe społeczeństwa. We wszystkich zaś państwach, niezależnie od tego, czy zwyciężały na polach bitew, czy też odnosiły klęski – ofiarą padał robotnik i chłop, milionowe rzesze ludzi pracy.

8. Dążenie proletariatu do władzy

W obecnych warunkach, gdy w zniszczonej wojnami Europie zmieniają się rządy ustawicznie i żaden z nich nie znajduje rozwiązania piętrzących się z dnia na dzień trudności gospodarczo-politycznych – jedynie i historycznie niezbędne staje się objęcie całkowitej władzy przez proletariat miast i wsi. W ustroju kapitalistycznym, przy rządach mniej czy bardziej demokratycznych, wzrasta stale bezrobocie, a za nim nędza i głód rzesz pracowniczych, które nie znajdują pracy i doprowadzone do ostateczności domagają się od swych przywódców zdecydowanego ratunku.

9. Ustępstwa klasy kapitalistycznej wobec proletariatu

Wobec coraz żywszego liczenia klasy robotniczej tylko na swe własne siły – kapitaliści starają się ustępstwami na rzecz klasy pracującej odwrócić jej uwagę od właściwego jej zadania. Tym dadzą się wytłumaczyć rządy koalicyjne w różnych krajach, m.in. i w Polsce, gdzie obok typowych reprezentantów reakcji obszarniczo-fabrykanckiej, obok reprezentantów wzbogaconego chłopstwa, obok burżuazji – zasiadali w rządach liderzy partii socjalistycznej (PPS) ugodowej.

Poparcie rządu kapitalistycznego lub współpraca ministrów socjalistycznych wytrąca broń z rąk klasy robotniczej, która nie może zwalczać jak należy tych, którzy postanowili wszystkie zdobycze socjalne znieść bronią systemu policyjnych rządów, którzy chcą znieść wolność polityczną. Otwarta dyktatura burżuazji nie może rozwiązać problemów społeczno-gospodarczych oraz sprawy pokoju wszechświatowego i stosunków międzynarodowych. Dojście do władzy faszyzmu musi jeszcze bardziej zaostrzyć konflikty rozsadzające ustrój kapitalistyczny.

10. Zadanie partii socjalistycznej

W walce klasowej zbiegają się z jednej strony interesy klasy obszarniczo-kapitalistycznej, z drugiej strony – proletariatu wszystkich krajów. Gdy we wszystkich krajach przeciw wyzyskiwaczom wszystkich wyznań i narodów w jednolitym froncie stanąć muszą do walki proletariusze w myśl hasła: Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się! – zadaniem partii socjalistycznej jest uświadomienie szerokim rzeszom pracowniczym zdolności ich do objęcia całkowitej władzy wszędzie w swe ręce. Stworzenie rządu robotniczo-chłopskiego w Polsce i zbudowanie polskiej republiki socjalistycznej jest zadaniem dziejowym proletariatu polskiego.

11. Dyktatura proletariatu

Uspołecznienie środków i narzędzi produkcji przez klasę pracującą, czyli faktyczne przeprowadzenie rewolucji socjalnej, będzie poprzedzone objęciem przez proletariat władzy dyktatorskiej, bez której nie da się pomyśleć przeprowadzenie głębokich przeobrażeń społecznych związanych z zaprowadzeniem ustroju socjalistycznego. Przeciwnicy rządów robotniczo-chłopskich stale powtarzają, iż rządy te będą zaprzeczeniem demokracji. Według nich demokracja (władza ludu) była wtedy, gdy oni tę władzę dzierżyli w swych wyłącznych rękach. Ludność pracująca była wyzyskiwana niemiłosiernie, nie była dopuszczana do kontroli gospodarki państwowej i uregulowania życia gospodarczego. W pisanych konstytucjach i prawie wyborczym dawały i dają rządy burżuazyjne, zmuszone walką proletariatu o wyzwolenie, pozory demokracji tylko. Gdzie klasa robotnicza podnosiła sztandar walki, a nie godzenia się ze złem, tam pryskały pozory demokracji, ujawniała się drapieżność klas posiadających, a o demokracji zapominali jej obrońcy. Parlamenty przyznawały rządom burżuazyjnym szerokie pełnomocnictwa, nadawały prawa dyktatorów i uważały to za zgodne z zasadami demokratycznymi. Obecny kryzys parlamentaryzmu jest bankructwem demokracji burżuazyjnej, niezdolnej do opanowania i uregulowania życia gospodarczego i zaspokojenia potrzeb szerokich sfer ludności.

Coraz bardziej zarysowuje się bezsilność tej tzw. „pseudodemokracji” i konieczność dyktatury proletariatu.

Dyktatura proletariatu nie jest zaprzeczeniem istoty demokracji, a jest konieczną formą rządów proletariackich w okresie przejściowym między dzisiejszym piekłem kapitalistycznym a przyszłym ustrojem socjalistycznym. Gdy tylko wszystkie trudności, jakie dotychczasowa gospodarka społeczna nagromadziła, i te, które reakcja będzie się starała przeciw rządom robotniczo-chłopskim spiętrzyć, usunięte zostaną wielkim rewolucyjnym twórczym wysiłkiem – dyktatura proletariatu ustąpi miejsca prawdziwej demokracji, władzy ludu, albowiem dyktatura proletariatu nie jest ani ideałem, ani celem w sobie, ani wyłączną drogą walczącego proletariatu, a ma być jedynie właściwą formą rządu proletariackiego na okres przejściowy dla zaprowadzenia ładu i nowego porządku społecznego. Dyktatura proletariatu zrówna wszystkich tak w prawach, jak i w obowiązkach wobec społeczeństwa, zniesie przywileje klasowe, stanowe, narodowe, wyznaniowe czy rasowe, podniesie społeczeństwo pod względem etycznym, zniesie grozę wojen między narodami, stworzy kult najwyższego, niezniszczalnego skarbu ludzkości, tj. pracy mózgu i mięśni ludzkich. Ta dyktatura proletariatu sprawowana będzie przez władze państwowe pozostające w rękach proletariatu. Po okresie dyktatury proletariatu nastąpi dopiero wymarzony i wywalczony ustrój socjalistyczny o pełnej władzy ludu pracującego, nastąpi panowanie demokracji socjalistycznej.

12. Jednolity front proletariacki i stosunek do innych partii robotniczo-chłopskich

Zdając sobie sprawę z tego, że różnice poglądów na zasady i taktykę dzielą i dzielić będą klasę pracującą na różne obozy, wiemy, że zdrowy instynkt klasowy i głębokie poczucie solidarności przemóc musi istniejące różnice w najważniejszych momentach walki, tworząc potężny wspólny czyn całego obozu pracy.

W wielkiej historycznej walce o nowy ustrój społeczny stanąć musi bezwzględnie proletariat w zwartym froncie bojowym, niezależnie od dzielących go poglądów politycznych, partyjnych i przynależności narodowościowej. W walce z kapitałem ważniejsze jest to, co łączy robotników i partie robotnicze i chłopskie, aniżeli to, co dzieli. W zwycięskiej walce z dotychczasowym porządkiem społecznym skupić się muszą wszystkie żywotne siły proletariatu i dlatego wszystkie partie robotniczo-chłopskie, stojące na stanowisku walki klasowej, zdobyć się muszą na lojalną współpracę, na największe ofiary dla idei łączącej całą klasę robotniczą – celem złamania potęgi reakcji opierającej się głównie na rozbiciu klasy pracującej.

NSPP stojąc na stanowisku jednolitego frontu wyraża stałą gotowość współpracy ze wszystkimi klasowymi robotniczymi i chłopskimi partiami i zdając sobie sprawę z różnic dzielących je – nie tuszuje ich i zastrzega sobie wobec innych partii stanowisko niezależne.

13. Stosunek do Międzynarodówki Socjalistycznej

Ruch socjalistyczny powstały na gruncie walki klasowej przerasta z natury swej wszelkie ramy granic państwowych, wszelkie zapory przesądów, uprzedzeń i fanatyzmów rasowych, wyznaniowych i narodowościowych. Jako taki posiada on wybitne cechy ruchu światowego, czyli międzynarodowego, i NSPP, budując wszelkie nadzieje na walce klas międzynarodowego proletariatu z międzynarodowym kapitałem, przystąpiła natychmiast po założeniu do odpowiadającej jej ideowo „Międzynarodowej Wspólnoty Pracy” w Wiedniu i podporządkowując się uchwale większości tejże przystąpiła na kongresie międzynarodowym socjalistycznym w Hamburgu w r. 1923 do Międzynarodówki Socjal. Robotn. i w niej działa, idąc razem z jej lewicą ściśle według swego programu politycznego, dążąc do ugruntowania w Międzynarodówce linii rewolucyjnej walki klas. NSPP uważa, że wszelkimi środkami należy zdążać do porozumienia wszelkich prądów ideowych, wszystkich odłamów wszechświatowego proletariatu w jednej międzynarodówce, a rezultatem wspólnej walki będzie międzynarodowa federacja republik socjalistycznych.

14. Stosunek do ruchu zawodowego

Jedną z form wyzwoleńczej walki proletariatu jest ruch zawodowy.

Celem związków zawodowych w dobie obecnej jest nie tylko systematyczne polepszanie bytu robotniczego i obrona przed naciskiem międzynarodowego kapitału. Do czołowych zadań ruchu zawodowego jako podstawy przyszłej organizacji społeczeństwa należy organizowanie i przygotowanie proletariatu do kontroli produkcji, spożycia i wymiany przez komitety fabryczne, kopalniane i rady załogowe przy ścisłej współpracy ze związkami zawodowymi i do objęcia i kierowania uspołecznioną produkcją drogą współdziałania partii z organizacjami zawodowymi i spółdzielczymi, praktyczne przygotowanie klasy robotniczej do oczekującej ją roli organizatora socjalistycznego warsztatu.

Zadania te spełnić mogą jedynie jednolite klasowe związki zawodowe skupiające w swych szeregach robotników i robotnice bez różnicy przekonań politycznych, wyznaniowych i narodowości, kierując się następującymi zasadami:

1. Bezkompromisowa walka klasowa i międzynarodowa solidarność proletariacka.

2. Tolerancja przekonań politycznych i nienadużywanie związków zawodowych dla tej czy innej partii. Wypływająca z zagadnień ekonomicznych polityka zawodowa nie może być polityką tej czy innej partii, lecz ma być polityką klasową jednolitego frontu robotniczego.

3. Celem uniemożliwienia zmajoryzowania mniejszych liczebnie kierunków politycznych w ruchu zawodowym, celem zapewnienia im wszystkim wpływu i na działalność, i kierownictwo ruchu zawodowego oraz wciągnięcia ich do współpracy – konieczne jest stosowanie sytemu proporcjonalności przy wyborach do wszelkich ciał związkowych.

NSPP popierając organizacje zawodowe należące do Międzynarodówki Zawodowej w Amsterdamie, zgodnie z powyższym ustosunkowaniem się do ruchu zawodowego w Polsce, dąży do stworzenia jednej międzynarodówki zawodowej celem zapewnienia spoistości i zdolności bojowej proletariatu.

15. Socjalizm a komunizm

Idea socjalizmu (wyzwolenia klasy robotniczej z niewoli kapitalistycznej) nie jest ani różna, ani sprzeczna z komunistycznym ideałem. Różnica tkwi tylko między taktyką partii socjalistycznych a taktyką partii komunistycznych. Partie socjalistyczne uważają za konieczne liczenie się ze specyficznymi warunkami każdego kraju i każdej narodowości w dzisiejszych warunkach gospodarczych i politycznych. Różnica między socjalistycznymi a komunistycznymi partiami polega na tym, że pierwsze zwalczają szablonowe ujmowanie ruchu robotniczego i narzucanie metod i form korzystnych na terytorium jednym – niekorzystnych w warunkach odmiennych w innych krajach.

***

a) W dziedzinie polityki wewnętrznej: Zupełna wolność przekonań politycznych i religijnych. Zupełna swoboda słowa, druku, nauki, zgromadzeń, koalicji, strajków. Pięcioprzymiotnikowe prawo glosowania od 20 roku życia bez różnicy płci w państwie i gminie. Referendum w zasadniczych sprawach. Oparcie administracji na zasadach szeroko pojętego samorządu miast i wsi. Zniesienie senatu. Oddzielenie kościoła od państwa.

b) W dziedzinie polityki społecznej: Ochrona pracy i rozbudowa prawodawstwa społecznego. Przymusowe ubezpieczenie robotników na wypadek choroby, nieszczęśliwych wypadków, braku pracy, na starość. Zabezpieczenie wdów i sierot. Zabezpieczenie ludności pracującej dachu nad głową przez rozszerzenie ochrony lokatorów, wywłaszczenie wolnych terenów pod budowę kooperatyw mieszkaniowych, dostarczenie im kredytów budowlanych. Zakaz nocnej pracy z wyjątkiem tych działów, które ze względów technicznych przerwy nie znoszą. Zakaz pracy kobiet tam, gdzie warunki dla ich zdrowia są szkodliwe. Zakaz pracy dzieci i młodzieży poniżej lat 16. Maksymalny 8-godzinny dzień, a 46-godzinny tydzień, zaś 6-godzinny dzień pracy dla młodocianych, górników i specjalnie w ciężkich warunkach pracujących. Płatne urlopy. Opieka nad matką, dzieckiem, inwalidą, bezrobotnym i starcem.

c) W dziedzinie polityki ekonomicznej: Socjalizacja wielkich banków, wielkiego przemysłu, kopalni i handlu. Skomunalizowanie przedsiębiorstw użyteczności lokalnej. Do czasu zaś zrealizowania tych postulatów: zniesienie wszelkich podatków pośrednich; opodatkowanie bogaczy tak, by się znalazły środki na inwestycje i opiekę społeczną; konfiskata wojennych i lichwiarskich zysków; wprowadzenie monopoli na artykuły pierwszej potrzeby, zniesienie ceł na nie, jak i na surowce, narzędzia pracy i pomoce szkolne; przejęcie przez gminy rozdziału tych artykułów; prawo dziedziczenia przez państwo majątków dziedziczonych na zasadzie dalekich stopni pokrewieństwa.

d) W dziedzinie regulowania produkcji: W obecnym przełomowym okresie, gdy toczy się walka o społeczne uregulowanie produkcji, konsumpcji i wymiany, gdy proletariat szykuje się do objęcia władzy politycznej i gospodarczej w swe ręce – NSPP w tej historycznej walce, zmierzającej do złamania nieograniczonej samowładzy gospodarczej klas posiadających i wprowadzenia demokracji na polu gospodarczym, dąży do wprowadzenia Izb Pracy o szerokiej kompetencji, walczy o utworzenie i prawne uznanie komitetów fabrycznych, kopalnianych i rad załogowych dla kontroli produkcji, konsumpcji i stosunków pracy przy ścisłym współdziałaniu ze związkami zawodowymi.

NSPP stoi na stanowisku konieczności tych instytucji dających możność usamodzielnienia, wyszkolenia proletariatu dla objęcia kierownictwa uspołecznioną produkcją.

e) W dziedzinie polityki agrarnej: Zmiana obecnej reformy rolnej wzbogacającej tylko bogatych chłopów. Wywłaszczenie wielkich obszarów własności klasztornej i kościelnej bez wykupu (odszkodowania) do rozporządzenia komitetów chłopskich pod kontrolą państwa dla podziału wśród bezrolnych i małorolnych, przy najszerszym uwzględnieniu kooperatyw rolnych. Nieprzywilejowanie jednych powiatów wobec drugich. Stworzenie przez państwo wzorowych gospodarstw rolnych i stacji doświadczalnych. Przeprowadzenie szerokiej i planowej melioracji.

f) W dziedzinie polityki narodowościowej: Walka z wszelkimi objawami antagonizmów i nieufności, w szczególności z prześladowaniem mniejszości narodowych i wybujałym antysemityzmem. NSPP walczy o zupełne równouprawnienie wszystkich mniejszości narodowych i zagwarantowanie wszystkim równego prawa do pracy, zwalcza osadnictwo kresowe prowadzone w celach wynaradawiania. Żąda nieograniczonego prawa samookreślenia dla mniejszości narodowych. Dla mniejszości rozsianej po całym państwie żąda NSPP autonomii personalno-narodowościowej.

g) W dziedzinie polityki międzynarodowej: NSPP zdecydowanie walczy z wszelkimi objawami imperializmu i militaryzmu. Wszelkie spory między państwami winny być regulowane drogą pokojową. Przyznanie wszystkim narodom prawa do nieograniczonego samostanowienia o sobie. Zagwarantowanie obrony mniejszościom narodowym. Obrona republikańskich form rządów w przeciwstawieniu do międzynarodowych knowań monarchistycznych.

NSPP walczy z systemem murów odgradzających pod względem gospodarczym i społecznym życie ekonomiczne poszczególnych państw – w postaci ceł ochronnych, protekcjonizmu, wojen handlowych itd.

NSPP w szczególności dąży do harmonijnego współżycia gospodarczego Polski z Rosją i Niemcami oraz do zawarcia trwałych traktatów handlowych z tymi i innymi ościennymi państwami; wysuwa jako jedno z naczelnych zadań w polityce międzynarodowej obronę rewolucji rosyjskiej i jej zdobyczy oraz wspieranie jej w akcji odrodzeniowej, zdecydowanie przeciwstawiając się wszelkim próbom interwencji, blokad i systemowi drutów kolczastych.

h) W dziedzinie kulturalnej: Szkoła świecka pracy w języku ojczystym dostępna na wszystkich stopniach dla dzieci proletariatu. Bezpłatne śniadanie w szkole. Bezpłatne wydawanie obuwia i odzieży niezamożnej młodzieży szkolnej. Zniesienie przymusowej nauki religii w szkole. Tworzenie czytelń, bibliotek, uniwersytetów robotniczych, kursów dokształcających i teatrów ludowych.

j) W dziedzinie wojskowości: Zniesienie armii stałej, wprowadzenie milicji ludowej z wolnych obywateli Rzeczypospolitej Polskiej bez przymusu służby wojskowej.

k) W dziedzinie zdrowotności: Uspołecznienie pomocy lekarskiej. Popieranie ruchu odrodzenia fizycznego.

l) W dziedzinie sądownictwa: Wybieralność sędziów. Wprowadzenie sądów przysięgłych w całej Rzeczypospolitej. Zniesienie sądów doraźnych i kary śmierci. Dla małoletnich domy poprawy, dla starszych domy pracy. Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy w Polsce jako partia walki, zdając sobie sprawę z zadania, jakie stoi przed proletariatem, przygotowuje szeregi swe do wielkiej historycznej roli, jaką proletariat ma spełnić. Walka proletariatu zakończyć się może tylko jego zupełnym zwycięstwem a upadkiem ustroju kapitalistycznego. Socjalizm przestał być utopią, nie jest już tylko ideałem, socjalizm stał się koniecznością dziejową. Socjalizm jest wiarą proletariatu wszystkich krajów i narodów. Rewolucyjny Socjalizm Międzynarodowy zwycięży i zatryumfuje!

Deklaracja programowa NSPP nie jest datowana. Przyjmuje się, iż w ostatecznym sformułowaniu powstała po wrześniu 1924 r., po zjednoczeniu PNS z grupą wileńską ZS Praca. Nie była opublikowana w prasie NSPP, ani też w formie broszury. Deklaracja powstała z połączenia dwóch tekstów: artykułu „Nasze założenia i zadania” („Głos Niezależnych Socjalistów”, nr 7 z 16 IV 1922) i z fragmentu rezolucji „Metody i organizacja walki klasowej”, przyjętej na założycielskiej konferencji Międzynarodówki II ½ w 1921 r. Przedruk za: Alicja Bełcikowska, „Stronnictwa i związki polityczne w Polsce. Charakterystyki, dane historyczne, programy, rezolucje, organizacje partyjne, prasa, przywódcy”, Warszawa 1925.  

Program Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy (uchwalony na konferencji partyjnej w Łodzi dnia 1 stycznia 1926 roku). Nakładem CKW NSPP, Kraków 1926. Przedruk za: Bolesław Drobner, Wybór prac i artykułów, wybór, wstęp i przypisy Mirosława Chałubińskiego, Warszawa 1980.

Oba teksty na potrzeby Lewicowo.pl przygotował Piotr Grudka.

W latach 1921-1922 grupa działaczy zerwała z PPS. W 1921 r. wyszedł pierwszy numer „Głosu Niezależnych Socjalistów”. W 1922 r. na Zjeździe w Krakowie dochodzi do ukonstytuowania się Partii Niezależnych Socjalistów (PNS). W 1922 r. przyłączyła się do niej – jako sekcja autonomiczna – żydowska partia socjalistyczna „Ferajnigte”. W 1924 r. inna grupa rozłamowa z PPS założyła w Wilnie Związek Socjalistyczny „Praca”. W 1924 r. zjednoczyła się z PNS pod nazwą Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy (NSPP). Czołowym działaczem i ideologiem NSPP był Bolesław Drobner (1883-1968) – pełnił  funkcję przewodniczącego Centralnego Komitetu Wykonawczego. NSPP związana była z Międzynarodową Wspólnotą Pracy Partii Socjalistycznych, tzw.  Międzynarodówką II ½. Od  1923 r. znalazła się w odbudowanej II Międzynarodówce. W 1927 r. NSPP podjęła rozmowy z PPS na temat zjednoczenia. Wywołało to w NSPP ostre spory, a następnie rozłam. Jedna grupa przyłączyła się w 1928 r. do PPS (m.in. B. Drobner), druga – kontynuowała do 1937 r. działalność pod dawną nazwą, kiedy to została rozwiązana przez władze państwowe.

Kategorie:
• Dokumenty
• Partie polityczne
• Teksty
• Teksty programowe