„Robotnik Śląski”
Wyzysk ekonomiczny Ukrainy przez ZSRR
[1930]
Od dawna jest faktem powszechnie wiadomym, że w dziedzinie blagi i krzykliwej samoreklamy żadne państwo burżuazyjne nie da się prześcignąć Sowietom. Wobec tego, iż i tutejsza agentura sowiecka w osobie czechosłowackiej kompartii stale reklamuje w swych organach prasowych Sowiety jako kraj harmonijnego współżycia narodów wchodzących w skład tego państwa, zamierzamy w niniejszym artykule na pewnym konkretnym przykładzie wykazać, iż rzeczywistość wygląda zgoła inaczej, niż opiewa komunistyczna reklama.
Związek Sowieckich Republik Radzieckich składa się z kilku republik, a mianowicie: Rosyjskiej Federacyjnej Sowieckiej Republiki (właściwa Wielkorosja), Republiki Ukraińskiej, Zakaukaskiej i Białoruskiej.
Podstawą prawną istnienia ZSRR jest konstytucja uchwalona na zasadzie umowy poszczególnych republik sowieckich w Moskwie w lipcu 1923 r. Konstytucja ta ustala trzy kategorie budżetów: budżet ogólnozwiązkowy, budżet każdej poszczególnej republiki i budżet miejscowy, dotyczący lokalnych jednostek administracyjnych (guberni, powiatów). Otóż uchwalenie budżetu ogólnozwiązkowego oraz budżetów republik należy jedynie do kompetencji wyższych organów ustawodawczych Związku Radzieckiego, przy czym rządy poszczególnych republik posiadają tylko prawo układania projektu budżetu swoich republik. W ten sposób wszystkie dochody podatkowe i niepodatkowe wpływają do jednolitego skarbu sowieckiego, wyższe zaś instancje sowieckie w Moskwie czynią podział tych dochodów pomiędzy budżetem związkowym a budżetami poszczególnych republik. Oczywiście stosunki budżetowe najbogatszej w Związku Radzieckim Republiki Ukraińskiej przedstawiają się dla Ukrainy i jej gospodarstwa bardzo niekorzystnie, natomiast nader korzystnie dla ZSRR. Dowodem tego są dane urzędowej statystyki sowieckiej, ogłoszone w specjalnych wydaniach Głównego Urzędu Statystycznego Ukrainy (Statisticzeskij Zbirnik za 1928). Według tych danych wpływ dochodów podatkowych i niepodatkowych z terenu Republiki Ukraińskiej do skarbu sowieckiego przedstawia się następująco:
Lata 1923/24 1924/25 1925/26 1926/27
Miliony
Wpływ do budżetu miejscowego 125,999 125,245 286,127 370,818
Republ.-państwowego 366,304 486,313 695,863 956,900
Ogólna suma dochodu z Ukrainy 492,303 671,560 963,990 1325,713
Powyższe dane ilustrują dochody skarbu sowieckiego płynące z terenu ukraińskiego w drodze dwóch budżetów: republikańskiego i miejscowego, nie obejmujące dochodów płynących w drodze budżetu związkowego, a więc z kolei, poczty i telegrafów, przemysłu znajdującego się pod zarządem trustów związkowych (z siedzibą ciał kierowniczych w Moskwie) itd.
Wydatki zaś budżetowe w republice ukraińskiej przedstawiają się następująco:
Lata 1923/24 1924/25 1925/26 1926/27
Miliony
Z budżetu miejscowego 122,523 187,179 202,796 446,464
Republ.-państwowego 80,377 106,292 186,231 373,401
Ogólna suma wydatków 202,900 293,461 389,027 273,401 na terytorium Ukr.
Zestawiwszy ogólne sumy przychodowe i rozchodowe obydwu budżetów Ukrainy, otrzymamy saldo na korzyść ZSRR: za rok budżetowy 1923-24 – 289,403 mln, za rok 1924-25 – 378,099, za rok 1925-26 – 574,963, za rok 1926-27 – 605,848.
Zatem w ciągu czterech lat saldo na korzyść Związku Sowieckiego wynosiło sumę 1 848 313 000 rubli.
Urzędowa statystyka sowiecka nie ogłosiła jeszcze ścisłych danych dotyczących dochodów podatkowych i niepodatkowych, jakie skarb sowiecki zebrał na terenie Ukrainy, jednak praktyka budżetowa lat ubiegłych i te dane, które już są opublikowane, świadczą, że ogólna tendencja budżetowego upośledzenia Ukrainy pozostała niezmieniona.
Dalej, z przeglądu dochodów okazuje się, że Ukraina jest w ogóle pozbawioną wpływów z następujących źródeł: wszystkich akcyz, ceł, poczt, telegrafów, telefonów, kolei i pożyczek państwowych. Podobnie i inne republiki nie mają wpływów z tych źródeł, z wyjątkiem RSFSR (właściwej Wielkorosji), dla której budżet łączny Związku przewiduje w roku 1928-29 dochód z akcyzy spirytusu, herbaty, zapałek i tytoniu w sumie 6 420 000 (na ogólną sumę dochodów z akcyzy 1 720 000 000 rubli) oraz nieznaczny odsetek do ogólnego dochodu z ceł. Wśród pozycji dochodowych budżetu ogólnozwiązkowego najbardziej charakterystycznym jest dochód z akcyzy od cukru; wynosił on w r. 1927-28 – 248 586 000 rb., a w rok 1928-29 – 304 027 000 rb. Ukraina, produkując 80% wytwórczości cukru całego Związku, przekazuje z tego źródła do kasy związkowej 200-250 milionów rubli, nie zatrzymując nic dla siebie.
Ciekawa jest okoliczność, że władze związkowe nawet w budżecie republikańsko-państwowym Ukrainy dążą do podwyższenia pozycji dochodowych, a specjalnie podatkowych. Na przykład w r. 1927-28 rząd ukraiński preliminował z podatku rolniczego 81 180 000 rubli, z podatku przemysłowego 59 000 000 rubli, z podatku dochodowego 30 479 000 rb.; liczby te przez Radę Komisarzy Związku zostały podwyższone do 101 714 035 rb., 63 877 310 rb. i 35 179 100 rubli. Podobnie przedstawia się sprawa w roku 1928-29. Natomiast w zakresie wydatków na poszczególne rubryki rząd związkowy ma stałą tendencję do zniżania pozycji.
Powyższy tekst pierwotnie ukazał się w piśmie „Robotnik Śląski – organ centralny Polskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej w Czechosłowacczyźnie”, nr 27/1930, 3 lipca 1930 r. Od tamtej pory nie był wznawiany, poprawiono pisownię wedle obecnych reguł.