Stefan Żeromski
W sprawie Gruzji
[17 maja 1923 r.]
W pamiętnikach malujących najbardziej twardy los wygnańców polskich na Sybir po powstaniu roku 1863, w pismach uwydatniających opuszczenie nasze przez świat cały, występuje zawsze sojusznik wygnania – Gruzin, przykuty również jak powstaniec polski do taczki katorżnika.
W dalekim, sybirskim zesłaniu w stepie śnieżnym, w mroku kopalni zakwitł ów uśmiech przyjaźni, pozdrowienie się duchów wolności, który na licach dwu dalekich ludzkich typów jaśnieje.
Przyjaźń w takich zawarta warunkach trwalsza jest ponad wszystko. Mijają, w miarę odmiany koniunktur, układy międzypaństwowe, zawierane na skutek wzajemnej wymiany dóbr materialnych – tamten niemy uśmiech trwa poprzez wieki. Naród Polaków i naród Gruzinów, nie sąsiadując bezpośrednio ze sobą, mają przecież wspólne karty historii. Domowe wspomnienia, impulsy do walki i jej dzieje, ujęte przez pismo, a nade wszystko to, co jest skarbem najdroższym i najtrwalszym – pieśń – tę samą tu i tam ma podnietę, to samo hasło.
W dobie swojej długiej niewoli Polacy wydeptując tyle dróg obczyzny, deptali także strome ścieżki niebosiężnych gór Kaukazu. Dzisiaj Gruzini zmuszeni są przez wspólnego wroga do przemierzania równiny polskiej.
Nadchodzi jednak dzień, kiedy ludy świata znienawidzą podbój i gwałt, jakimikolwiek osłoniony hasłami, odrzucą przemoc ludu nad ludem.
Wolność Gruzji musi być hasłem wszystkich ludzi wolnych w duchu.
Stefan Żeromski
Warszawa, 17 maja 1923 r.
Powyższy tekst pierwotnie ukazał się bez tytułu w jednodniówce „Pro Partia – 26 V – ku uczczeniu piątej rocznicy ogłoszenia niepodległości Gruzji”, Warszawa 1923. Następnie został wznowiony w: Stefan Żeromski – „Elegie i inne pisma literackie i społeczne”, Wydawnictwo J. Mortkowicza, nakład Towarzystwa Wydawniczego w Warszawie, Warszawa – Kraków 1928. Przedruk za tym ostatnim źródłem, poprawiono pisownię wedle obecnych reguł. Tekst Żeromskiego był reakcją na bolszewicką inwazję na Gruzję. Zakończyła ona trzyletni okres istnienia niepodległego państwa gruzińskiego, rządzonego przez lewicę i mającego w dorobku pierwszych lat niepodległości wiele reform prospołecznych. Jako ilustrację wykorzystano flagę Demokratycznej Republiki Gruzji, istniejącej w latach 1918-1921.