Dariusz Drewniak, Stanisław Kalabiński
Stanisław Nowosiński
Stanisław Nowosiński (1886-1954), ps. Jakub, Łukasz, Wiktor, Zawierucha. Urodzony 14 XII we wsi Gniewięcin, pow. jędrzejowski, syn Michała. Uczęszczał do szkoły realnej w Sosnowcu. Do PPS wstąpił w 1903 r. Początkowo kolportował literaturę partyjną, następnie zajmował się agitacją wśród robotników i organizowaniem kółek. Aktywnie uczestniczył w wydarzeniach styczniowo-lutowych 1905 r.
Był jednym z pierwszych członków Organizacji Spiskowo-Bojowej w Zagłębiu Dąbrowskim, tworzonej tam od wiosny tego roku. Brał udział w nieudanych zamachach na podoficerów żandarmerii Krywoszuka w Pogoni i Andriejkowa w Dańdówce. W czasie październikowo-lutowego strajku powszechnego w 1905 r. prowadził akcję wstrzymywania ruchu kolejowego (m.in. przez wstrzymywanie ruchu parowozów). W początkach 1906 r. aresztowano go w Będzinie w trakcie przygotowań do uwolnienia instruktora OB. W. Zygmunta; był więziony przez 5 miesięcy.
Po zwolnieniu skierowany został przez OKR Zagłębia Dąbrowskiego do pracy w „technice” partyjnej. Po rozłamie w PPS (XI 1906), gdy większość „techników” przeszła do PPS-Lewicy, organizował „technikę” okręgową i przerzut materiałów przez granicę dla Frakcji Rewolucyjnej w Zagłębiu. W marcu 1907 r. na konferencji okręgowej został wybrany do tamtejszego Okręgowego Komitetu Robotniczego. Z powodu dekonspiracji musiał przerwać dotychczasową działalność i pod koniec tego roku objął kierownictwo dzielnicy Niemce. W połowie 1908 r., w okresie masowych aresztowań m.in. na skutek zdrady i prowokacji, próbował wznowić działalność bojówki głównie dla zwalczania zdrajców i szpicli. Zagrożony aresztowaniem udał się w listopadzie tego roku do Krakowa. Po miesiącu skierowany został do Lublina. Aresztowano go już 24 XII 1908 r. i dotkliwie pobito w cyrkule policyjnym. Przez 5 tygodni przetrzymywany był na Zamku Lubelskim, po czym przewieziono go do Warszawy. Więziony był m.in. w Ratuszu, forcie Aleksieja (Cytadela Warszawska), w twierdzy modlińskiej.
6 XII 1909 r. skazany został przez Warszawskie WSO na 4 lata katorgi, zamienionej później na osiedlenie na Syberii. Karę odbywał w guberni irkuckiej. W 1911 r. zbiegł z zesłania i powrócił do Zagłębia, skąd przedostał się do Krakowa. Przebywał potem w Budapeszcie (gdzie 2 V 1912 r. uczestniczył w zaburzeniach ulicznych) i w Wiedniu (działał tam w Związku Walki Czynnej). W lipcu 1913 r. powrócił do Galicji, pracował zawodowo w Sanoku, brał udział w pracach Związku Strzeleckiego.
W drugiej połowie lipca 1914 r. przybył nielegalnie do Warszawy. Działał w PPS i POW. Po wkroczeniu wojsk niemieckich był delegowany przez swą partię do Komitetu Obywatelskiego miasta Warszawy, w którego pracach uczestniczył do lutego 1916 r. jako przewodniczący Koła Przedstawicieli Robotniczych. Następnie wyznaczony został przez CKR na okręgowca radomskiego. Okresowo działał także w Zagłębiu Dąbrowskim. W 1917 r. był sekretarzem Rady Związków Zawodowych w Lublinie, przebywał tam do 1918 r. W latach 1916-1918 współpracował z tygodnikiem „Jedność Robotnicza” wydawanym przez PPS w Warszawie. W 1918 r. po kolejnym paromiesięcznym pobycie w Warszawie udał się do Starachowic. Pracował w miejscowej organizacji PPS i POW. Uczestniczył w rozbrajaniu okupantów niemieckich w Wierzbniku w listopadzie tego roku.
Następnie powołany został przez powiatowy zjazd wójtów i przedstawicieli organizacji politycznych na komisarza powiatu iłżeckiego (decyzję tę zatwierdził 20 XI 1918 r. rząd J. Moraczewskiego). Działał następnie w PPS i ruchu zawodowym na terenie Kielc (m.in. w latach 1919-1921 był korespondentem związków zawodowych przy Sekcji Ochrony Pracy Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, w 1920 r. przewodniczył Robotniczemu Biuru Werbunkowemu). Na początku 1921 r. wszedł w skład Okręgowej Komisji Ziemskiej w Kielcach jako przedstawiciel robotników rolnych. Był także ławnikiem Sądu Okręgowego w Kielcach.
Od drugiej połowy 1921 r. pracował w przemyśle drzewnym i przerwał działalność społeczno-polityczną. (pozostał jednak członkiem PPS). W latach 1921-1926 prowadził tartaki w Suchedniowie, a następnie w Ołyce (województwo wołyńskie). 15 X 1926 r. został kierownikiem tartaku Ordynacji Zamojskiej w Zwierzyńcu. Od 20 X 1932 r. dodatkowo prowadził tartaki ordynackie w Długim Kącie i Korytkowie (powiat biłgorajski). Funkcje te pełnił do 31 XII 1941 r., tj. do przejęcia tartaków przez Niemców. Równocześnie od 1 I 1941 r. był instruktorem eksploatacji leśnej w Ordynacji (do 7 VIII 1944 r.). 29 IX 1941r. został aresztowany przez Niemców i przewieziony do więzienia na Zamku Lubelskim, 12 X tego roku zwolniony. Współdziałał z miejscowymi oddziałami partyzanckimi: AK, BCh, GL (później AL) i partyzantami radzieckimi, nie należał jednak do żadnej z organizacji konspiracyjnych.
W Polsce Ludowej pracował w państwowym przemyśle drzewnym (1944-1945 nadzorował tartaki w okolicach Zwierzyńca, 1945-1949 kierował zakładami drzewnymi w Radomiu). Członek odrodzonej PPS. 8 XI 1948 r. decyzją plenum WK PPS w Kielcach został zawieszony w prawach członka partii (w ramach czystki w szeregach partyjnych). Oskarżono go o ukrywanie M. Malinowskiego i wygłaszanie poglądów nacjonalistycznych. 20 III 1949 r. WKKP PZPR w Kielcach rozpatrując odwołanie Nowosińskiego podtrzymała stawiane mu zarzuty i wykluczyła go z partii. 31 I 1949 r. zwolniony został z funkcji kierownika Państwowych Zakładów Drzewnych w Radomiu. Pracował odtąd na niższych stanowiskach w przemyśle drzewnym, następnie w budownictwie komunalnym w Radomiu. Zmarł tam 20 X 1954 r.
Odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami w 1933 r.
Opublikował wspomnienia „Z czasów rewolucji 1905r. i późniejszych walk o niepodległość Polski” („Niepodległość” 1932 r., t. V, VI). [Na naszym portalu opublikowaliśmy już ten tekst Stanisława Nowosińskiego: Z czasów rewolucji 1905 roku i późniejszych walk o niepodległość Polski]
PSB XXIII (tamże biografia); CA KC PZPR: Arch. PPS 305/III-11 pdt.7 k.22; CAW: Akta Krzyża Niepodległości z Mieczami t. 34; Dok. Os. W posiadaniu rodziny: Kalendarz Robotniczy PPS na rok 1918; w. 1918 s. 167; Klukowski Z.: Dziennik z lat okupacji Zamojszczyzny (1939-1944), L. 1958 s. 229, 230; Radek S.A.: Rewolucja w Zagłębiu Dąbrowskim, Sosn. 1929 s. 99, 101, 116; „Rob.” 1915 nr 273 s. 3; Informacje syna Andrzeja Nowosińskiego
Dariusz Drewniak i Stanisław Kalabiński
Powyższy tekst nie był dotychczas nigdzie publikowany. Powstał na potrzeby „Słownika biograficznego działaczy polskiego ruchu robotniczego”, jednak ukazały się tylko trzy tomy (A-D – lata 1978 i 1985; E-J – 1987, K – 1992) i powyższy biogram nie został opublikowany. Tekst i reprodukcje dokumentów zostały udostępnione redakcji Lewicowo.pl przez wnuczkę i syna Stanisława Nowosińskiego, z wyjątkiem zdjęcia portretowego, które pochodzi z czasopisma „Niepodległość” z roku 1932.