Sprawozdanie z centralnej konferencji Polskiej Partii Socjalistycznej

[1915]

Podczas świąt Wielkanocnych odbyła się konferencja centralna PPS (druga od chwili wybuchu wojny). W konferencji wzięli udział: Centralny Komitet Robotniczy (CKR), delegaci komitetów okręgowych (po trzech z każdego), zaproszeni przez CKR funkcjonariusze oraz goście (ci ostatni z głosem doradczym). Uczestników konferencji z głosem decydującym było 33, gości – 15. Porządek dzienny konferencji był następujący: 1) Sprawozdanie CKR ogólne, b) organizacyjne, c) finansowe; 2) Sprawozdania okręgowe; 3) Stosunek do Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) i jego poszczególnych departamentów; 4) Stosunek do innych stronnictw; 5) Stosunek do komitetów obywatelskich i rad miejskich; 6) Sprawa komitetów narodowych; 7) Sprawa Legionów; 8) Sprawy ekonomiczne chwili bieżącej; 9) Obchód 1 Maja; 10) Wydawnictwa; 11) Ustawa organizacyjna; 12) Wolne wnioski.

Znaczenie Konferencji polegało na tym, że podsumowała ona wyniki dotychczasowej pracy, wykazała postępy, ale zarazem braki i naglące potrzeby ruchu naszego, ustaliła opinię partyjną w sprawach taktycznych i organizacyjnych, ściślej zespoliła towarzyszy w jednej myśli i jednym uczuciu i dodała nam wszystkim otuchy do dalszej pracy, dalszej walki w tej potężnej chwili dziejowej.

Z uchwał przyjętych na Konferencji podajemy następujące:

Zadania partii w obecnej sytuacji politycznej

Polska Partia Socjalistyczna, wierna swemu programowi, głoszonemu od roku 1893, podczas wojny obecnej występuje bezwzględnie i jak najbardziej stanowczo przeciwko najazdowi moskiewskiemu. Walkę z najazdem moskiewskim w tej rozstrzygającej chwili dziejowej Konferencja uważa za najświętszy obowiązek polskiego ludu pracującego, ponieważ jest to jedyna droga prowadząca do wolności. Uwolnienie się od jarzma moskiewskiego jest koniecznym warunkiem zdobycia niepodległości dla kraju, a praw i wolności politycznych dla polskiej klasy robotniczej.

Nie możemy jeszcze w tej chwili przesądzać, w jakich formach powstanie państwo polskie, ale przy wszelkich kombinacjach politycznych z całą stanowczością obstawać musimy przy zasadzie, że uwolnienie od jarzma moskiewskiego znaczyć ma dla Polaków: prawo stanowienia o swoim losie, zdobycie wolnej Ojczyzny, rządy demokratyczne polskie na polskiej ziemi.

Dlatego też popieramy jak najgoręcej – współdziałające z armią austrowęgierską – Legiony polskie jako czyn zbrojny ogólnonarodowy, z polskiej męki zrodzony i dążeniem do niepodległości uskrzydlony, jako wyraz niezłomnej woli najlepszych żywiołów w Narodzie –wydobycia się z niewoli. Im większą siłę zbrojną przeciwko Moskwie wystawimy, tym pewniejszą mieć będziemy rękojmię lepszej przyszłości.

Na terenie uwolnionym od Moskala już dziś dążyć musimy ze wszech sił do stworzenia życia publicznego polskiego, wolnego od wszelkich śladów moskiewszczyzny, natchnionego duchem wolności, zakładającego podstawy przyszłej samoistności.

Klasa robotnicza, uświadomiona społecznie i narodowo, jak najżywszy brać winna udział w tej akcji – a zarazem bronić z całą energią swoich interesów klasowych, dążąc niezłomnie do jak największej demokratyzacji życia politycznego i zdobycia jak najszerszych praw i wolności.

Sprawa Legionów

I. Hasła: „Precz z caratem!”, „Niech żyje niepodległa Polska ludowa”, któreśmy, robotnicy, zorganizowani pod czerwonym sztandarem PPS, stale głosili – zrosły się z naszą partią. Bez nich partii nie mogliśmy sobie wyobrazić.

Dziś, gdy hasła te mają być urzeczywistnione, dziś, gdy towarzysze nasi i bracia już za nie krew przelewają – w tej wielkiej chwili, zebrani na konferencji centralnej uchwalamy:

Za Wodza narodowego w orężnej rozprawie z najazdem moskiewskim uznajemy Józefa Piłsudskiego.

W Legionach, walczących przeciwko Moskwie, widzimy kadry wojska polskiego, które powinno stać się siłą, aby wywalczyć Narodowi niepodległość.

Należy dołożyć wszelkich starań, aby pułki drugi i trzeci Legionów przeniesione zostały do Królestwa i aby były połączone pod jedną komendą.

Podczas żmudnej pracy organizacyjnej i agitacyjnej nie wolno nam zapominać, że świętym obowiązkiem naszym jest szerzyć wszędzie poczucie, iż jak najwięcej ludzi powinno stanąć w szeregach walczących. Ci towarzysze, którzy nie czują powołania do pracy organizacyjno-agitacyjnej, a są fizycznie zdolni do znoszenia trudów wojennych – powinni niezwłocznie wstąpić w szeregi brygady Piłsudskiego.

Wszyscy towarzysze, pragnący wstąpić do Legionów, obowiązani są zgłaszać się do władz partyjnych.

Komitety okręgowe obowiązane są prowadzić ewidencję zwerbowanych do Legionów towarzyszy.

II. Konferencja centralna PPS przesyła w imieniu zorganizowanego proletariatu polskiego walczącym w Legionach towarzyszom i braciom wyrazy najwyższego uznania.

Poległych towarzyszy i braci Konferencja czci przez powstanie. Cześć bohaterom!

Stosunek do Naczelnego Komitetu Narodowego

Konferencja uznaje, że NKN może być punktem wyjścia dla utworzenia z czasem władzy narodowej.

Dziś jeszcze NKN taką władzą nie jest – już dlatego, że w jego skład nie wchodzą przedstawiciele stronnictw niepodległościowych Królestwa i że NKN nie przystosował swojej działalności i organizacji do potrzeb politycznych Królestwa.

Konferencja uważa, że skoro na początku wojny nie utworzono Rządu narodowego, to obecnie moment odpowiedni dla jego powstania zjawi się dopiero z wzięciem Warszawy.

Za najodpowiedniejsze dziś przygotowania ze strony Królestwa do budowy przyszłej władzy narodowej Konferencja uznaje współdziałanie stronnictw i organizacji niepodległościowych Królestwa na gruncie wspólnych ich zadań. Konferencja uważa, że najodpowiedniejszym czynnikiem do wprowadzenia w życie tego współdziałania byliby delegaci Departamentu Organizacyjnego NKN, znający stosunki Królestwa.

Konferencja wyraża żądanie, aby czynności polityczne i organizacyjno-agitacyjne NKN prowadzone były w Królestwie przez osobną sekcję dla Królestwa przy departamencie organizacyjnym lub też przez delegację departamentu org. Ciało to powinno być stałe i współpracować z przedstawicielami organizacji niepodległościowych na terenie Królestwa.

Konferencja uznaje, że NKN powinien być reprezentacją naszej polityki narodowej na zewnątrz i w tym swoim charakterze akcentować nasze stanowisko niepodległościowe, polsko-państwowe. Szczególnie zaś zwalczać powinien wszelkie ewentualne plany nowego podziału Polski.

W stosunkach z NKN partia nasza przestrzegać ma swego zasadniczego stanowiska demokratycznego i niepodległościowego, wyrażonego w uchwale o sytuacji politycznej.

Nasze stanowisko wobec NKN winno być życzliwe, nacechowane chęcią współdziałania i oparte na wzajemności politycznej.

Stosunek do innych stronnictw

I. Zważywszy, że w chwili obecnej niezbędne jest współdziałanie wszystkich organizacji niepodległościowych w Królestwie i Galicji w zakresie własnych ich zadań, Konferencja poleca CKR, aby poczynił kroki dla przeprowadzenia tego współdziałania.

Samo przez się rozumie się, że współdziałanie to w niczym naruszyć nie może samodzielności PPS jako partii socjalistyczno-niepodległościowej.

Rozumie się również, że najbliższy stosunek winien łączyć PPS z tymi organizacjami niepodległościowymi, które wyznają zasady szczerze demokratyczne i nie są wrogie socjalizmowi.

Wszystkie stronnictwa i organizacje moskalofilskie i przeciwniepodległościowe zwalczać będziemy jak najusilniej, wykazując ich błędne i szkodliwe stanowisko zarówno z punktu widzenia narodowego, jak i specjalnie wobec interesów klasy robotniczej.

II. Dążeniem PPS winno być: usunięcie rozłamu partyjnego wśród polskiego proletariatu socjalistycznego i utworzenie jednolitej organizacji socjalistycznej, opartej na walce o niepodległość kraju i interesy klasowe proletariatu.

Dążenie to da się urzeczywistnić przez potęgowanie sił PPS, przez wpływanie na ogólną opinię mas robotniczych i przez oddziaływanie na robotników będących dotychczas pod wpływem „lewicy” [PPS-Lewica] lub SDKPiL.

Komitety narodowe

W sprawie „Komitetów narodowych”, których celem byłoby współdziałanie żywiołów niepodległościowych na gruncie prac lokalnych, Konferencja stanęła na stanowisku wyrażonym w art. z nr. 266 „Robotnika”.

Stosunek do Komitetów obywatelskich i rad miejskich

I. Konferencja postanawia w sprawie stosunku do komitetów obywatelskich, rad miejskich i ich sekcji:

zbierać materiały dotyczące ich działalności i działalność tę poddawać krytyce ze stanowiska interesów robotniczych i walki o niepodległość;
domagać się bezwarunkowego i zupełnego spolszczenia tych instytucji i wykorzenienia z nich wszelkiej moskiewszczyzny;
uświadamiać jak najszersze masy, jakim powinien być istotny samorząd, z woli ludności wychodzący, i w sposobnej chwili wszcząć agitację za przeprowadzeniem do tych instytucji wyborów na podstawie powszechnego, równego, tajnego i bezpośredniego głosowania;
zanim wybory takie nastąpią, instytucje te możemy uważać tylko za tymczasowe, przejściowe, z zasadami istotnego samorządu nie mające nic wspólnego. Na razie należy wpływać na Rady przez krytykę ich działalności i energiczne domaganie się, aby w nich przestały rządzić kliki, aby w skład komitetów obywatelskich, Rad miejskich i ich sekcji wchodzili przedstawiciele ludu roboczego i dążeń niepodległościowych.

II. Konferencja domaga się, aby Rady miejskie i komitety obywatelskie wypłacały stałe zapomogi rodzinom legionistów pochodzących z Królestwa.

III. Konferencja domaga się, aby Rady miejskie i Komitety obywatelskie wystarały się o fundusze dla uruchomienia wszystkich szkół – rozumie się, z warunkiem całkowitego ich spolszczenia.

Sprawy ekonomiczne chwili bieżącej

Tocząca się od ośmiu miesięcy wojna na ziemiach polskich, a wraz z nią zupełny zastój w przemyśle najbardziej odbiły się na klasie robotniczej, pozbawiając ją możności zarobkowania, a tym samem zaspokojenia najniezbędniejszych potrzeb setek tysięcy rodzin robotniczych.

Poza tym trudności komunikacji, zamknięcie granicy, zakazy przewożenia żywności, nieujednostajnienie kursu monetarnego itp. wywołują szaloną drożyznę, a często zupełny brak pewnych niezbędnych produktów spożywczych.

Wyzyskuje to chciwa spekulacja, która nędzę jeszcze bardziej powiększa, a sama czerpie z niej obfite zyski.

Robotników wyzyskują także różni agenci, werbujący ich na roboty do Niemiec i Austrii a nie dający żadnej rękojmi, że robotnicy znajdą tam przyzwoity zarobek.

Celem tedy możliwego złagodzenia okropnego stanu ekonomicznego, Konferencja centralna PPS domaga się:

aby rządy austro-węgierski i niemiecki, okupujące Królestwo Polskie, poczyniły wszelkie ułatwienia w sprawie uruchomienia zakładów przemysłowych;

aby udzielały kredytu ciałom samorządnym na roboty publiczne;

aby dały możność przewożenia żywności z miejscowości, gdzie jej jest pod dostatkiem, do tych miejscowości, gdzie jej brak;

aby surowo karano spekulantów drożyźnianych;

aby włościanom dano zapomogi na obsianie pól;

aby grunta w miastach rozdawano działkami najuboższymi rodzinom z warunkiem uprawy;

aby kasy pożyczkowe otrzymywały pożyczki od rządów i zapomogi z funduszów dobroczynnych;

aby zakazano prywatnych agentur pośrednictwa pracy;

aby ujednostajniono kurs monety na całym obszarze, zajętym przez wojska austro-węgierskie i niemieckie.

Święto majowe

Konferencja uchwala uroczyste obchodzenie święta robotniczego 1 maja przez urządzanie zgromadzeń robotniczych i wygłaszanie na nich przemówień zastosowanych do obecnej chwili dziejowej.

Sprawy organizacyjne

I. Ponieważ PPS jest jedyną partią, która przez lat z górą 20 głosiła hasło Niepodległości i broniła interesów ludu pracującego

ponieważ PPS daje rękojmię najbezwzględniejszej walki z najazdem carskim i z niewolą polityczną przy wszelkich warunkach

ponieważ już przez to samo PPS musi być siłą, najskuteczniej pociągającą masy ludowe do walki o wolność i na cały przebieg tej walki wywierać powinna możliwie największy wpływ polityczny

Konferencja wzywa przeto wszystkich towarzyszy do jak najbardziej wytężonej pracy celem tworzenia w dalszym ciągu w jak najszybszym tempie silnej i sprężystej organizacji politycznej.

II. Konferencja centralna PPS wzywa wszystkich towarzyszy wyznających nasze zasady, aby popierali jak najgorliwiej partię i ściśle stosowali się w swojej działalności politycznej do uchwał i dyrektyw władz partyjnych.

Jednostek nie czyniących zadość tym warunkom, konferencja nie uznaje za członków partii.

III. Konferencja centralna potwierdza w zupełności uchwałę Okręgowego Komitetu Robotniczego Zagłębia Dąbrowskiego, wypowiadającą się w sposób jak najbardziej stanowczy, przeciwko próbom zakładania tzw. bezpartyjnych organizacji politycznych wśród robotników.

IV. Członkom partii dozwala się swobodne wstąpienie do stowarzyszeń społecznych, nie mających charakteru politycznego, z warunkiem uzgodnienia swojej działalności w tych stowarzyszeniach z postanowieniami partii.

V. Konferencja centralna poleca towarzyszom inteligentom należenie do „Związków patriotów”, stojących na gruncie walki o niepodległość.

Konferencja centralna poleca towarzyszom inteligentom zakładanie „Kół inteligencji PPS-owej”, złączonych z organizacją ogólnopartyjną.

VI. Młodzieży należącej do PPS lub sympatyzującej z nami, poleca się należenie do Organizacji Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej lub też Zjednoczonej Młodzieży Niepodległościowej!

Nie uwalnia to oczywiście młodzieży PPS-owej od obowiązków względem partii i od ścisłego wykonywania jej poleceń.

VII. Konferencja poleca energiczne zajęcie się szkołami agitatorów, celem dostarczenia robocie partyjnej należycie przygotowanych kierowników.

Powyższe sprawozdanie przedrukowujemy za „Walka. Pismo siedlecko-lubelskiej organizacji PPS” nr 3, 8 października 1915 r. Od tamtej pory nie było wznawiane, poprawiono pisownię według obecnych reguł.