Książka o Stanisławie Dubois

Cezary Miżejewski

Książka o Stanisławie Dubois

Pod koniec ubiegłego roku nakładem wydawnictwa „Kto jest Kim” ukazała się publikacja Przemysława Prekiela „Stanisław Dubois (1901-1942)”. To w zasadzie pierwsza po 1990 roku próba przybliżenia biografii tego zasłużonego i często niedocenianego socjalisty. Trudne to przedsięwzięcie, bowiem Dubois w okresie PRL, a nawet już na etapie tworzenia PPR, został wykorzystany w działaniach propagandowych jako „jednolitofrontowy socjalista” – czytaj: socjalista wzywający do jednolitego frontu z komunistami. Niestety nie mógł się bronić, bowiem 21 sierpnia 1941 został rozstrzelany w Auschwitz. Jak napisał później Adam Ciołkosz, „Nieboszczycy są o tyle wygodni, że cokolwiek o nich się powie i napisze – nie mogą zgłosić sprostowania”. Jak byłoby po wojnie, nie wiemy. Wiemy natomiast – jak pisał Ciołkosz – że gdy Marchlewski i Dzierżyński, z którymi stawiano go w jednym rzędzie, szli w 1920 na Warszawę, Dubois bronił jej z karabinem w ręku.

Autor książki, co należy pamiętać, to nie zawodowy historyk, ale dziennikarz. Wykonał swoją pracę rzetelnie, prezentując zapomniane lub pominięte w okresie PRL wątki biograficzne, dość wiernie odzwierciedlając działania Dubois w ramach PPS, redakcji „Robotnika”, Czerwonego Harcerstwa czy OM TUR.

Słabszym punktem publikacji jest kwestia omówienia ostatnich lat przedwojennych i tworzenia tzw. jednolitego frontu. Niestety kwestia ta była dość sztandarowym przedsięwzięciem historiografii PRL, legitymizującym działania komunistów w Polsce. Autor oparł się tutaj na publikacjach z minionego okresu, a wiemy dziś, jak ówczesna cenzura ingerowała nie tylko skreślając, ale redagując fragmenty publikacji. Warto tu sięgnąć tu do Czarnej Księgi Cenzury PRL powstałej na bazie zaleceń cenzury przemyconych na Zachód. Mamy tam dość obszerny zapis tego, co cenzorzy robili z publikacją Janusza Żarnowskiego „Polska Partia Socjalistyczna w latach 1935-1939”. Dlatego warto poddać takie źródła informacji dość krytycznemu osądowi. Niemniej jednak nie należy przyjąć, że autor jest jednostronny. Problem ten należy do dość trudnych i niezbadanych, a dodatkowo przekracza ramy publikacji. Problem w tym, że tego typu prace badawcze są poza głównym nurtem obecnej historiografii.

Choć wykracza to poza ramy publikacji, aż prosi się o krótkie podsumowanie wykorzystania Dubois w latach PRL, co zasygnalizowano w artykule w Wikipedii.

Wydaje się jednak, że całościowo to cenna publikacja, zwłaszcza gdy historia polskiego socjalizmu spychana jest na margines i zapomnienie. Warto ją nabyć – choć nie jest tania – i przeczytać, o człowieku, od którego wielu polityków dziś mogłoby się nauczyć nie tyle bardzo wiele, co po prostu wszystkiego.

Cezary Miżejewski

Przemysław Prekiel, Stanisław Dubois (1901-1942), Warszawa 2018, ISBN 978-83-64469-15-2 Cena: 50 zł (okładka miękka), 60 zł (okładka twarda). Książkę można nabyć w Głównej Księgarni Naukowej im. B. Prusa w Warszawie, ul. Krakowskie Przedmieście 7 oraz na stronie internetowej wydawnictwa „Kto jest Kim”: www.k.com.pl

***

Przyczynek o Tomaszu Arciszewskim

W styczniu 2018 ukazała się w Instytucie Pamięci narodowej publikacja „Emigracyjne Miscellanea. Studia z dziejów polskiej emigracji politycznej 1939-1990”. Zbiór otwiera tekst Marioli Kaca-Blasińskiej, Emigracyjne losy Tomasza Arciszewskiego. Tekst bardzo ciekawy, choć nie wyczerpuje całości wiedzy o ostatnich latach premiera Arciszewskiego. To rzeczywiście zaskakujące, że Tomasz Arciszewski nie doczekał się dotychczas żadnej biografii. Mamy nadzieję, że zgodnie z biogramem autorki zatrudnionej w Zakładzie Historii Najnowszej UMCS taka biografia powstanie, czemu szczerze sekundujemy.

Emigracyjne miscellanea. Studia z dziejów polskiej emigracji politycznej 1939–1990, red. Sławomir Łukasiewicz, Warszawa 2017, 352 s., ISBN: 978-83-8098-265-9 cena 35 zł, do nabycia w www.ksiegarnia.pn.gov.pl