Emil Bobrowski
Robotnicy a gmina
[1918]
W programie żądań robotniczych, podnoszonych w dniu 1 maja, widnieje żądanie powszechnego i równego prawa wyborczego do gminy. Żądanie to dotąd nie dało się zrealizować. Zdobyliśmy powszechne i równe prawo wyborcze do parlamentu, zdobyliśmy powszechne, choć nierówne prawo wyborcze do sejmu, a gminy pozostały fortecami niezdobytymi. Panoszy się w nich mieszczańska korupcja, panuje ohydny system wyborczy, oparty na przywileju i worku pieniężnym. Kamienicznicy i handlarze, szynkarze i rzeźnicy, a obok nich patentowana inteligencja wybiera radców miejskich. W Krakowie było w r. 1913 (po doliczeniu ludności Podgórza) ogółem osób dorosłych (24-letnich), od roku zamieszkałych w gminie 76388, z czego zaledwie 13414, tj. jedną szósta posiada prawo wyborcze do gminy. Ogromna większość ludności pozbawioną jest wszelkiego wpływu na sprawy miejskie, na szkolnictwo ludowe, opiekę społeczną, sprawy zdrowotności, gospodarkę gruntową, na system podatkowy, stosunki robocze w miejskich zakładach, słowem na sprawy żywo dotykające życia codziennego i warunków życiowych całej ludności.
A przecież ta ludność pracuje w tym mieście i pracą swą wzbogaca pracodawców, a zarobkiem kamieniczników, kupców i rękodzielników, przecież ludność ta ponosi ciężary na rzecz gminy, opłaca podatki spożywcze (2 382 910 koron w Krakowie w r. 1917/18), podatek tramwajowy (230 000 kor.), a pośrednio również płaci podatek gminny czynszowy (900 000 kor.), przecież robotnicy pracujący w miejskich zakładach przemysłowych (gazownia, elektrownia, tramwaj, wodociąg itp.) przysparzają gminie wiele dochodów, przecież ludność ta w końcu uznaną została przez państwo za dojrzałą do wybierania posłów do Rady Państwa i do Sejmu Krajowego.
Do gminy jednak robotników żadną miarą puścić nie chciano. W niektórych miastach udało się wejść poszczególnym towarzyszom do Rad Miejskich, lecz te „czerwone jaskółki” skazane są w Radach na krytykowanie mieszczańskiej sobkowskiej gospodarki i systemu, a nie miały możności przeprowadzenia robotniczych postulatów, a w pierwszym rzędzie reformy ordynacji wyborczej.
Dopiero wojna przyniosła pewną zmianę pojęć. Pod wpływem wypadków w Rosji, w obawie przed rozwojem „bolszewizmu” w państwie, oświadczył prezydent ministrów dr Seidler, że rząd zgodzi się na znaczne rozszerzenie praw wyborczych do gminy, a nawet na przyznanie praw wyborczych kobietom.
Zarazem zastosowano tę zasadę częściowo we Lwowie przy tworzeniu miejskiej rady przybocznej, do której powołano siedmiu socjalno-demokratycznych reprezentantów ludności robotniczej.
Robotnicy krakowscy zażądali 21 miejsc w Radzie dla swych reprezentantów i Komisja Statutowa pracuje nad reformą statutu miejskiego.
Radni socjalistyczni w Radzie lwowskiej wystąpili z projektem nowej ordynacji wyborczej, opracowanym przez tow. dra Diamanda.
Robotnicy w miastach i osadach przemysłowych dopominają się o należne im prawa.
Toteż w dniu 1 maja niech wszędzie zabrzmi hasło reformy gminnej, niechaj je usłyszą dotychczasowi rządcy, niechaj spieszą się z reformą, póki nie będzie za późno!
Robotnicy o prawo do gminy muszą głośno się upominać i to zarówno dla mężczyzn, jako też dla kobiet, które w tej wojnie nie mniejsze ofiary i cierpienia znosić muszą, które w fabryce, warsztacie i biurze zastępują w pracy nieobecnych mężczyzn, które w kwestii wychowania dzieci, opieki nad ubogimi i chorymi, w sprawach sanitarnych i opieki nad ofiarami wojny równie pożytecznie jak mężczyźni pracować w gminie będą.
W dniu święta majowego niech zabrzmi hasło powszechnego, równego, bezpośredniego, tajnego i proporcjonalnego prawa wyborczego do gminy i niechaj zapoczątkuje ostateczną walkę o zdobycie gminy!
Emil Bobrowski
Powyższy tekst Emila Bobrowskiego pierwotnie ukazał się w tygodniku „Prawo Ludu”, organie Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej, nr 17/1918, 28 kwietnia 1918 r. Od tamtej pory nie był wznawiany, ze zbiorów Remigiusza Okraski, poprawiono pisownię wedle obecnych reguł.
- Kategorie:
- Publicystyka
- Teksty