Lewicowo.pl – Portal poświęcony polskiej lewicy demokratycznej, patriotycznej i niekomunistycznej

Logo Lewicowo

Jadwiga Brytusowa, Aleksy Bień

O Cezarym Uthke

[1946/1959]

Ci, którzy odeszli – Inż. Cezary Uthke

Inżynier Cezary Uthke, jeden z wielu cichych bohaterów, którzy pracą swoją przyczynili się do niepodległości państwa polskiego. Od r. 1906 należał do Polskiej Partii Socjalistycznej. Przez cały czas należenia do niej wykazywał intensywną działalność. Pracował w dzielnicy Pogoń w Sosnowcu, był jednym z założycieli Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego na terenie Zagłębia. Prowadził kursy esperanto, w czasie okupacji niemieckiej brał udział o tajnych zebraniach partyjnych.

Cezary Zefiryn Uthke urodził się 26.8.1889 r. w Łodzi. Maturę uzyskał w szkole realnej w Sosnowcu. Studia wyższe rozpoczął w 1906 r. na Politechnice w Rydze, skąd przeszedł w 1907 r. do Wyższej Szkoły Technicznej w Moskwie, tam też uzyskał on dyplom inżyniera mechanika. W czasie wojny światowej służył w artylerii armii rosyjskiej od lipca 1914 r. do lipca 1918 r. W tymże roku dostał się do niewoli niemieckiej.

Od 1920 r. odbywał służbą czynny w Armii Wojsk Polskich w stopniu porucznika, dowodząc baterią P.A.C., następnie awansował do rangi kapitana.  W pracy samorządowej inż. Cezary Uthke wykazywał niezwykłą energię, zyskując zaufanie swoich władz. W okresie swej pracy samorządowej zaprojektował szpital dziecięcy w Siewierzu, który pod jego rolnictwem został wybudowany. Był jednym z założycieli TUR-u na terenie Zagłębia Dąbrowskiego, Przewodniczącym Robotniczego Towarzystwa Turystycznego, należał do Robotniczego Klubu Sportowego, organizując wycieczki turystyczne, jako wielki miłośnik sportu.

W pracy konspiracyjnej był jednym z założycieli Brygady Gwardii Ludowej PPS na terenie Zagłębia. Swoją niezwykłą energią i wiarą w niepodległość Polski podtrzymywał na duchu tych, którzy na widok masowych aresztowań załamywali się.

Dnia 15 grudnia 1943 r. został aresztowany i odwieziony do obozu w Mysłowicach, tam nieludzko pobity, wrzucony do bunkra, gdzie przebywał cały tydzień. Następnie przebywał w celi nr l do chwili, gdy na skutek sformowania, się ogromnego ropnia na szyi przeniesiony został na izbę chorych. Po wyzdrowieniu skierowany na salę nr 2, tam przebywa do maja i w tymże miesiącu zostaje wywieziony do obozu oświęcimskiego. Dnia 23 czerwca 1944 r. rodzina jego została powiadomiona przez policję, że Cezary Uthke za zdradę stanu został dnia 25 maja 1944 r. skazany na śmierć i dnia 29 maja wyrok wykonano.

Ubył nam jeden z ludzi, którzy ofiarną pracą i śmiercią budowali fundament Wolnej Polski.

Naród polski nie zapomina o tych, którzy odeszli. Inż. Cezary Uthke w nagrodę za swoje poświęcenie zostaje zweryfikowany do stopnia majora, odznaczony Krzyżem Virtuti Militari oraz Srebrnym Krzyżem z Mieczami.

Cześć Jego pamięci!

Jadwiga Brytusowa

 

***

Uzupełnienie życiorysu Cezarego Uthke (ps. Tadeusz)

Po wyjściu z więzienia mokotowskiego w listopadzie 1918 r. Centralny Komitet Robotniczy PPS polecił mi wrócić do Sosnowca dla odbudowy organizacji partyjnej.

W grudniu 1918 r. zgłosił się do mnie z polecającym bilecikiem od członka CKR, Bronisława Ziemięckiego, Ministra Pracy Rządu Ludowego, inż. Cezary Uthke (kolega Ziemięckiego z politechniki), który został mianowany Inspektorem Pracy w Sosnowcu (inspektorat znajdował się wówczas przy ul. Mariackiej, dziś Związkowej).

Bronisław Ziemięcki polecał mi przyjęci do partii Cezarego Uthke i ułatwienie mu pracy w organizującym się Inspektoracie Pracy. Uthke po studiach na Politechnice w Rydze uzyskał w Moskwie dyplom inżyniera mechanika, jednakże więcej interesowała go architektura i urbanistyka, toteż w Polsce międzywojennej uzyskał dyplom inżyniera architekta.

Zaraz po w wstąpieniu do partii zorganizował i był przewodniczącym dzielnicy PPP Pogoń.

Po wyborach do Rady Miejskiej w Sosnowcu w 1919 r., z ramienia PPS Uthke został ławnikiem Magistratu miasta Sosnowca i kierował pracami Wydziału Budownictwa w Zarządzie Miejskim. W tym czasie napisał i wydał własnym nakładem prace o urbanistyce miast, jednocześnie zainicjował wmurowanie w bramie Huty Katarzyna tablicy pamiątkowej dla uczczenia ofiar masowego mordu, dokonanego przez carskich siepaczy na robotnikach Zagłębia w dniu 9 lutego 1905 r.

Tablica wg projektu inż. Uthke z nazwiskami poległych (wisząca do dziś) została uroczyście odsłonięta 9 lutego 1922 r.

Po zwycięskich dla PPS wyborach do Rad Miejskich w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej w roku 1925, Uthke wybrany radnym miasta Sosnowca, a przez Socjalistyczny Zarząd Miejski w Dąbrowie Górniczej powołany został na stanowisko kierownika Wydziału Budowlanego, na którym to stanowisku pozostawał aż do aresztowania przez gestapo.

Oddany całkowicie klasie robotniczej, przez okres międzywojenny niestrudzenie pracuje jako członek Okręgowego Komitetu PPS. Organizator i przewodniczący TUR i sportu robotniczego, specjalną opieką otacza młodzież robotniczą jako jej wychowawca. Bezkompromisowo walczy z reakcją endecką i sanacyjną – dla ochrony zebrań robotniczych przed reakcyjnymi bojówkami organizuje milicję  PPS, jest jej komendantem na Zagłębie.

W czasie okupacji hitlerowskiej PPS przystąpiła do organizowania grup dywersyjnych pod nazwą „Okrzeja-Odra”. Po wykryciu składów materiałów wybuchowych tych organizacji w Kasie Bratniej w Sosnowcu, aresztowaniu Kazimierza Laskowskiego, przejściu do Generalnej Guberni Bienia Aleksego i Adolfa Buki – inż. Uthke wraz z Marią Polową i Stefanem Polem organizują Gwardię Ludową PPS. Inż. Uthke zostaje komendantem Gwardii, a po włączeniu tej organizacji do AK, Uthke, mianowany majorem, pozostaje na stanowisku 1 zastępcy komendanta okręgu AK.

Za zasługi organizacyjne i walkę z okupantem został przez Gen. Sikorskiego odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i Srebrnym Krzyżem z Mieczami.

Aresztowany 15 grudnia 1943 r., skazany na śmierć, został stracony w Oświęcimiu 29 maja 1944 r.

Obok nazwisk bohaterów klasy robotniczej: Marcina Kasprzaka, Stefana Okrzei, Henryka Barona i Montwiłła-Mireckiego – godne miejsce zajmuje nazwisko Cezarego Uthke.

Aleksy Bień


Powyższe teksty o zapomnianym działaczu PPS i bohaterskim żołnierzu antyhitlerowskiego ruchu oporu, pochodzą z dwóch źródeł. Artykuł Jadwigi Brytusowej ukazał się w rubryce „Ci, którzy odeszli...” w PPS-owskiej katowickiej „Gazecie Robotniczej” w styczniu 1946 r. 13 lat później Aleksy Bień, wybitny działacz PPS, m.in. prezydent Sosnowca w międzywojniu, spisał krótkie uzupełnienie do tekstu Brytusowej. Prawdopodobnie nie zostało ono nigdzie opublikowane. Zostało natomiast włączone do maszynopisów wspomnień Aleksego Bienia, których jedna z kilku kopii znajduje się w zbiorach Remigiusza Okraski. Tekst Bienia nosi adnotację: „Stwierdza się własnoręczność podpisu Aleksego Bienia”, data 18 III (lub II) 1959, podpis nieczytelny, pieczątka Zarządu Okręgowego ZBoWiD w Katowicach, Komisja Historyczno-Dokumentacyjna Bojowników Rewolucji 1905 r. w Sosnowcu. W przyszłości opublikujemy fragmenty wspomnień A. Bienia.

↑ Wróć na górę